Religie in Nederland
[Signalering] Nederland heeft wereldwijd het imago van een protestants land. Daarin is protestants hetzelfde als calvinistisch en staat ‘calvinistisch’ ook voor sober, star en ijverig. Peter van Dam ontmaskert dit helder en overtuigend als een mythe. Hij noemt zijn boek een sociale geschiedenis van de religie in Nederland.
Een van de rode lijnen is de ontwikkeling van de verhouding tussen kerk en staat. De strijd tegen de rooms-katholieke koning Filips II leverde Nederland het calvinistische imago op; Van Dam prefereert echter de neutralere term protestants, omdat veel protestanten de leer van Calvijn niet volgden. De protestanten waren getalsmatig soms nauwelijks in de meerderheid. Andere religies waren nooit verboden maar de protestanten waren tot de Bataafse Republiek wel de bevoorrechte groep. Alleen gereformeerden kwamen in aanmerking voor posities in het openbaar bestuur, hoewel daarmee ook de hand werd gelicht.
Van Dam hanteert vier tijdperken, waarvan het derde zich na 1853 kenmerkte door polarisatie in de vorm van kerkscheuringen en het ontstaan van de confessionele partijen die tot ver in de 20ste eeuw de politieke dienst uitmaakten. Toen begon ook de zogeheten verzuiling die duurde totdat de sociale wetgeving in de jaren 1960 eeuw de financiële afhankelijkheid van de kerk kleiner maakte. Van Dam vermijdt overigens het begrip verzuiling, omdat volgens hem in Nederland nooit sprake geweest van vier homogene zuilen. Hij schreef hierover eerder een boek. Inmiddels zijn we in het vierde tijdperk beland, waarin de maatschappij neigt naar seculier. Ze wordt dat niet, omdat religie een persoonlijke en maatschappelijke inspiratiebron blijft, en ook wordt aanvaard zolang ze de vrijheid van de ander niet bedreigt.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
