"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

RIP

Zaterdag, 25 juli, 2020

Geschreven door: Yrsa Sigurdardottir
Artikel door: Henk Vlaming

Onder het strakke, vrolijke oppervlak gaat de tragedie schuil

[Recensie] Een zomerboek onder winterse omstandigheden, die indruk wekt RIP. Op het eerste gezicht is het een rechttoe-rechtaan thriller van het type speurder in het donkere IJsland. Schrijfster Yrsa Sigurðardóttir sleurt de lezer van morbide drama naar treurende nabestaanden tot getuigen die meer verdenking oproepen dan dat ze informatie geven. Met volop thrillereffecten, want de lezer is getuige van de manier waarop slachtoffers in de hoek worden gedreven en afgemaakt. Dat alles verpakt in korte zinnen en een ontwikkeling die steil is als een brandladder. Elke drempel waarover de lezer zou kunnen struikelen is verwijderd uit dit spiegelgladde verhaal.

Toch is RIP allesbehalve een vluchtig, goedkoop boek. Onder het rimpelloze oppervlak van een klinische tekst schuilt een dubbele laag die bijna niet opvalt. Voelbaar is die wel, want er is een maatschappelijk thema dat niet te missen valt. RIP draait om pesten door pubers, vooral over de verwoestende effecten die erger worden bij het opgroeien. Onzichtbaar in het dagelijks leven, lijden mensen nog intens onder de buitensluiting, de intimidatie en het geweld uit hun pubertijd. 

Uit de weg geruimd

Het zou dan ook een opluchting kunnen zijn als er al vrij snel een pestkop uit de weg wordt geruimd. Maar rechtvaardig voelt het geen moment. Wat vooral opvalt is de eenzaamheid waaronder pubers hun weg naar de volwassenheid proberen te vinden. De rest van het verhaal staat in het teken van het onderzoek door rechercheur Huldar, bijgestaan door kinderpsychologe Freija. In een vorig boek van Yrsa hebben deze twee het bed gedeeld, zonder dat dit leidde tot een duurzame relatie. Zo dol als Huldar is op de afstandelijke psycholoog, zo’n weerstand voelt Freija tegen schuinsmarcheerder Huldar. Door ze toch samen te laten werken en alles van elkaar te vinden, komt er verdieping in RIP. De lezer maakt het allemaal van dichtbij mee.

Boekenkrant

Zoals dat gaat in een klassieke speurder gaat het onderzoek ook hier als een speer, maar laat de doorbraak op zich wachten. Dus slaat de moordenaar nog maar een keer toe. Dit alles in de IJslandse winter die meer kil is dan koud en waar het altijd maar donker is. Het is de metafoor voor het duister waar in de hoofdpersonen moeizaam door het leven ploegen. Zowel Huldar als Freije is alleen, hunkerend naar warmte die door eigen toedoen buiten bereik blijft, gebonden door de ankers van hun jeugd. 

Een gegeven dat niemand vreemd is, ook niet in IJsland. Yrsa beschrijft een gesloten, afstandelijke samenleving waar het ieder voor zich is. Empathie of zelfs vriendelijkheid is ver te zoeken in RIP. Maar de bitterheid wordt gezoet met een ruime scheut humor. Daardoor valt het nauwelijks op dat RIP behalve een thriller ook een aanklacht is tegen een samenleving die zo arm is aan liefde en passie. Het is jammer dat het plot afgeraffeld wordt, met de lezer opeens op grote afstand. Alsof er opeens vijftig pagina’s missen.

Ondanks die tekortkoming is het mooi dat de dubbele laag in RIP zo’n stempel drukt op het verhaal, terwijl de lezer er toch overheen kan lezen. Een beetje zoals klassieke albums van Donald Duck: een mooie, leuke kinderstrip, maar wie er oog voor heeft herkent de subtiele onderstroom.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles