Een Oost-Duitse familiegeschiedenis
[Recensie] Maxim Leo werd in 1970 in Oost-Berlijn geboren. Hij maakte dus als 19-jarige de val van de Berlijnse Muur mee, één van de belangrijkste gebeurtenissen van de twintigste eeuw. Ook zijn ouders en grootouders waren aanwezig bij gebeurtenissen die elke jongere nu op school leert. In Rode liefde vertelt Maxim Leo zijn familiegeschiedenis, die hij schreef aan de hand van interviews, dagboeken, brieven en officiële documenten.
Na de Tweede Wereldoorlog werd Duitsland verdeeld in vier stukken: het oosten kwam onder leiding van Rusland te staan, in het westen waren stukken land voor Frankrijk, Amerika en Groot-Brittannië. Ook Berlijn werd in vier stukken opgedeeld. In het begin was dit alleen een formele indeling en de bevolking merkte er weinig van. Maar er ontstond verschil tussen oost en west. Maxims vader Wolf woonde als jongen in de jaren vijftig in Oost-Berlijn. Met zijn vriendjes ging hij na school graag naar het westen, omdat daar meer te koop was in de winkels en er waren Amerikaanse films te zien. Wolf begreep niet waarom zijn vader beweerde dat Oost-Duitsland zoveel beter was. De overheid werd steeds strenger. Alles kon tegen je gebruikt worden: heb je een spijkerbroek aan? Dan zal je wel voor de Amerikanen zijn en tegen de communisten, iets waarvoor je opgepakt kon worden. In één nacht werd de grens gesloten en daarna werd de Berlijnse Muur gebouwd, zodat Oost-Duitsers niet meer naar het westen konden reizen.
Maxims moeder Anne werkte bij een krant en kreeg te maken met de censuur van de Oost-Duitse overheid. Ze had daar grote moeite mee, want als journalist was ze nieuwsgierig naar de waarheid. Haar stukken werden echter niet geplaatst en ze werd gedwongen om over andere bepaalde andere zaken te schrijven. Hoe lang zou ze dat volhouden? Maxim Leo heeft het talent van zijn moeder geërfd: hij schrijft vlot en meeslepend. Lilian Caris heeft het prima vertaald vanuit het Duits.
Het grootste deel van dit boek is gewijd aan de opa’s van de schrijver. Hun generatie bouwde de DDR op. Allebei maakten ze veel mee als militairen. Gerhard, Annes vader, moest als kind vluchten naar Frankrijk omdat hij van joodse afkomst was. Hij groeide op als Fransman en werkte mee aan het Franse verzetswerk. Hij ontsnapte een paar keer op het nippertje aan de dood, doordat hij anderen probeerde te helpen. Dat kon hij doen doordat hij zowel Duits als Frans sprak en daarmee speciale functies kon bekleden. Toch vroeg hij zich vaak af of hij wel genoeg had gedaan.
Het zijn ontzettend spannende verhalen en ik zit geboeid te lezen, terwijl ik voor een paar dagen vakantie in Berlijn ben. Dat maakt het extra bijzonder: het boek speelt zich af in de straten waar ik die dagen doorheen loop. Tijdens een fietstocht met de muur als thema vertelt de gids ons weer andere verhalen en we zien met eigen ogen waar de muur was. Het is nog maar zo kort geleden, overal zie je de sporen nog terug. In het boek lees ik hoe gewone mensen deze geschiedenis beleefden en dat maakt het zo interessant.
In het laatste deel van het boek vertelt Maxim Leo over de val van de muur. Hij was er zelf bij in de nacht van 9 november 1989. Ik zit met kippenvel en een brok in mijn keel te lezen. De tijd was er rijp voor, al was het voor velen ook erg wennen aan de nieuwe situatie. De muur is weg, iedereen mag vrij reizen. Ondertussen lees ik in het nieuws dat er een hek wordt gebouwd aan de grens tussen Hongarije en Servië. De geschiedenis herhaalt zich. Hebben we er dan niets van geleerd?
—
Eerder verschenen op Lalagèleest
