Het relaas van de Romeinen in de Benelux met 309 vindplaatsen om te bezoeken
[Bespreking] Vandaag begint de Romeinenweek. Er staan de komende uren eenenveertig activiteiten op het programma en voor de gehele week 369, waaronder eenenveertig kinderactiviteiten, zevenentwintig tentoonstellingen, achttien wandelingen, achttien workshops, eenendertig rondleidingen, zeven lezingen en twee filmvertoningen. Ik hoorde dat de organisatoren een fles whisky naar het KNMI hebben gestuurd, dus deze week schijnt er alleen maar een fijn lentezonnetje.
Als u zelf op pad wil dan om te speuren naar Rome in de Lage Landen dan raad ik u het boek Romeinse sporen van de Belgische wetenschapsjournalist Herman Clerinx van harte aan. Ondertitel: Het relaas van de Romeinen in de Benelux met 309 vindplaatsen om te bezoeken. Voor het eerst verschenen in 2014 en vorig jaar herdrukt. En ik ben heel enthousiast.
Opmerking één: zelden kreeg ik een boek in handen dat zó nuttig was. Er bestaan archeologische registratiesystemen waar eveneens alles bij elkaar staat, maar voor burgers, boeren en Bataafse barbaren zijn die redelijk ontoegankelijk. Hier hebben u en ik tenminste alles bij elkaar.
Opmerking twee: Clerinx trekt de grenzen gelukkig ruim. Hij neemt én België én Nederland én Luxemburg in beschouwing en ontzegt zich uitstapjes naar Duitsland en Frankrijk niet. Zelfs een middeleeuwse legende over de Romeinse grootvader van koning Arthur komt aan de orde, hoewel dat toch echt een Britse aangelegenheid is. Ook van disciplinaire grenzen trekt Clerinx zich weinig aan: hij begrijpt dat het publiek geen boodschap heeft aan academische disciplines. De mensen zijn geïnteresseerd in de Oudheid en niet in de Oudheid zoals bekeken met de historisch toevallig gegroeide beperkingen van archeologen, classici of historici.
Een andere grens die Clerinx negeert, is die tussen militair en civiel. Een tijdje geleden sprak ik iemand die me vertelde aanwezig te zijn geweest op een congres waarin archeologen die zich bezighielden met het Romeinse platteland samenkwamen met archeologen die zich bezighielden met de limes. Twee groepen die leven in vrijwel gescheiden werelden, hoewel archeologen toch echt dezelfde methoden gebruiken en de deelterreinen één geheel vormen: de forten werden immers bevoorraad vanaf het platteland. Maar ook al ontmoeten de onderzoekers elkaar zelden, hun resultaten komen samen in het boek van Clerinx.
Opmerking drie: Clerinx trekt zijn chronologische grenzen ruim. Zoals ik al zei, komt ook de Romeinse achtergrond van de Arthurlegende aan de orde, en elders komt het wonderlijke verhaal aan bod over Brabo (u weet wel, die fontein in Antwerpen) alsmede de “Friese mythologie”. Clerinx loopt rustig het na-Romeinse verleden in en neemt de klassieke traditie gewoon mee. Romeinse sporen begint echter met een hoofdstuk over het voor-Romeinse verleden, “Gallië zonder Romeinen”. Daarop volgen dan hoofdstukken over de Romeinse veldtochten, de annexatie, de pacificatie, de weerstand, de uiteindelijke romanisering. Men maakte zich in onze contreien de Romeinse cultuur zó eigen dat men haar, toen het centrale gezag in de derde eeuw tijdelijk in elkaar stortte, voortzette in een Gallisch Keizerrijk. De Franken die, na een opnieuw Romeinse vierde eeuw, de macht overnamen, werden grotendeels geassimileerd door de grotendeels geromaniseerde bevolking. (De nuance zit in herhaalde “grotendeels”, maar dat is iets voor een andere keer.) Kortom, Clerinx neemt de grenzen in de tijd ook prettig wijd.
In het tweede deel van Romeinse sporen – opmerking vier – komt het dagelijks leven aan de orde en daar staat bijvoorbeeld de stad Bavay centraal (in Noord-Frankrijk: Clerinx let niet op grenzen). Buitengewoon nuttig is het hoofdstuk over taal, maar ook waterwegen, grafvelden, villa’s, badhuizen, wegen, voedsel, religie en de opkomst van het christendom komen aan de orde.
Vijfde opmerking: Clerinx doorsnijdt het historische overzicht verhaal met 309 beschrijvingen van plaatsen waar het Romeinse verleden zichtbaar is. De Titelberg, Dodewaard, de Corbulogracht, de schepen in Mainz, Archeon, het kamp bij Ermelo, Velzeke en het door zijn afgelegen ligging verschrikkelijk onderschatte Aardenburg. Dit boek is de perfecte eerste inleiding tot de Romeinse Lage Landen.
Kortom – kopen dat boek, lees die historische hoofdstuk en benut de informatie als u eens op reis bent. De Romeinse wereld is echt overal te zien met een gids als Clerinx. Hopelijk wordt het snel herdrukt, mét de resultaten van het recente DNA-onderzoek en Caesar in Kessel. En als het niet wordt herdrukt, laten we de informatie dan als de bliksem gebruiken om er de toffe website van te maken waar we al zo lang op wachten.
