Kerkelijke veranderingen in goede banen leiden
[Recensie] Kerken hebben het momenteel niet gemakkelijk. Zij ervaren, evenals alle verenigingen en organisaties die leven van contact en ontmoeting, de pijnlijke schaduw van de huidige lock-down.
Kerken hádden het toch al niet breed de laatste jaren en dat geldt in feite voor al veel langere tijd want de kerkelijke neergang werd al in de zeventiger jaren zichtbaar. Aanvankelijk konden veel kerken daar nog wel min of meer aan voorbijgaan en het leek het buiten de randstad wel mee te vallen maar dat was uiteindelijk uitstel van executie want de secularisatie kreeg uiteindelijk ook het platteland in z’n greep.
Sinds de eeuwwisseling zijn kerken écht een andere fase ingegaan. Menige kerkgemeenschap kampt met een kleiner wordend aantal leden, deels door vergrijzing want het ledenbestand van kerken is aan de oude(re) kant. Aan de andere kant wordt de krimp veroorzaakt door mensen die hun lidmaatschap opzeggen en jongeren die zich laten uitschrijven. Ook worden er beduidend minder kinderen gedoopt en is het aantal jonge mensen dat belijdenis van het geloof doet – in de Protestantse kerk – of het vormsel – in de R.K. kerk – angstwekkend klein geworden ten opzichte van pakweg 50 – 75 jaar geleden toen dat nog algemeen gebruikelijk was.
Het gevolg hiervan is dat de inkomsten afnemen en dat kerken, nadat zij een aantal jaren op hun reserves hebben ingeteerd, worden geconfronteerd met vaak aanzienlijke tekorten op de balans. Dat kan een aantal jaren maar dit zakelijke gegeven dwingt tot al spoedig tot het maken van pijnlijke keuzen zoals een predikant die vertrekt of met pensioen gaat – emeritaat heet dat in de kerk – en die niet of slechts gedeeltelijk wordt vervangen. Een kerkelijke gemeente in een grotere plaats met meerdere kerkgebouwen staat voor het lastige dilemma om één of misschien zelfs wel meerdere kerkgebouwen af te stoten. Dergelijke beslissingen gaan nooit zonder slag of stoot en levert vaak stevige discussies op, verhit soms de gemoederen en gaat nogal eens ten kosten van de betrokkenheid van mensen. Toch zien de kerkenraad en degenen met financiële verantwoordelijkheid zich genoodzaakt om pijnlijke plannen te presenteren waarvan de gemeenteleden geacht worden daarmee in te stemmen omdat “we geen andere keus hebben”.
In dit boek Samenspel wordt een dergelijke casus gepresenteerd in een denkbeeldige gemeente. Het aardige van dit boek is dat de fictieve reacties zeer herkenbaar zijn en dat maakt het boek uiterst leesbaar. Het is geen droge theorie over veranderingsprocessen die bol staat van tips en trics hoe deze moeten worden aangepakt.
Bert Bakker kiest voor wat wel wordt genoemd de gezamenlijke trektocht en niet voor de georganiseerde reis. Dat betekent dat mensen niet voor kant en klare keuzen worden gesteld, dat er geen afgerond voorstel wordt neergelegd waar mensen mee kunnen – eigenlijk moeten – instemmen. Mensen worden deelgenoot van het proces, zij worden er van meet af aan duidelijk bij betrokken. Het onderwerp – minder gebouwen, kleiner aantal formatieplaatsen, aanwezige of dreigende tekort – wordt op tafel gelegd en mensen worden uitgenodigd om daar in mee te denken. Door die fundamentele betrokkenheid voelen zij zich mede verantwoordelijk voor de keuzen die daarin worden gemaakt. Dát is het principe van de gezamenlijke trektocht!
Een georganiseerde reis is het tegenovergestelde. De kerkenraad signaleert een probleem, spreekt daarover en onderkent dat dit om een krachtdadige en diepgaande aanpak vraagt. Vervolgens stelt de kerkenraad een commissie in die zich er verder in moet verdiepen en deze commissie komt met een advies of rapport dat wordt besproken en met het nodige commentaar wordt verrijkt of aangepast. Als de kerkenraad daar uit is, wordt er een gemeenteavond belegd waar een en ander wordt gepresenteerd. Het is dan de bedoeling dat de gemeente het probleem ziet en de oplossing accepteert. Dat loopt in de praktijk echter vaak anders…
Daarom is het goed dat dit boek er is, geschreven door iemand die het kerkelijk leven van binnen uit kent én weet hoe veranderingsprocessen kunnen en dienen te verlopen. Vandaar de veelbelovende ondertitel Kansrijk veranderen in de kerk. Het is zeer praktijkgericht en daarom uitstekend toepasbaar.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
