Geertje laat het er niet bij zitten en klaagt Rembrandt van Rijn aan…
[Recensie] Op een julidag in 1650 wordt Geertje Dircx door de vroedschap van Amsterdam aangehouden, in een koets getrokken en voor twaalf jaar opgesloten in het spinhuis van Gouda. Van een proces is geen sprake: ze wordt monddood gemaakt. Haar geliefde Rembrandt van Rijn heeft daartoe opdracht gegeven. Vanuit het spinhuis blikt Geertje Dircx in Schilderslief terug op haar leven. Ze is van eenvoudige komaf, wordt jong weduwe maar weet zich te redden door als kindermeisje voor een welgestelde familie in Hoorn te werken. Als die betrekking eindigt, gaat ze naar Amsterdam en treedt ze in dienst bij Rembrandt van Rijn. Hij zoekt een kindermeisje voor zijn zoon Titus, omdat zijn vrouw Saskia ernstig ziek is. Na Saskia’s dood bestiert Geertje al snel het hele huishouden, zorgt voor Titus en voor de eenzame Rembrandt. Jarenlang leven ze als een getrouwd paar, en Rembrandt geeft haar de sieraden uit Saskia’s erfenis. Maar op een gegeven moment blijkt Rembrandts liefde voor Geertje niets meer waard. Geertje laat het er niet bij zitten en klaagt Rembrandt van Rijn aan.
Geertje wordt in dit verhaal als slachtoffer neergezet. Hoewel niet meer te achterhalen is of dit werkelijk klopte, wordt het wel heel aannemelijk gemaakt. Er zijn sowieso dingen gebeurd met haar die niet door de beugel konden.
Het verhaal kwam dus heel geloofwaardig op me over. Hoewel het enigszins afstandelijk wordt verteld, leefde ik intens met Geertje mee. Ze krijgt onder andere te maken met vrouwenonderdrukking, een slecht functionerende rechterlijke macht en een dubbele seksuele moraal. Toch vecht ze heel moedig terug. Te moedig naar de zin van bepaalde mensen blijkt later.
De sfeer en omstandigheden van de tijd waarin Geertje leefde worden goed neergezet. Het rechtssysteem lijkt in principe niet verkeerd, maar door corruptie en willekeur ontstonden duidelijk gerechtelijke dwalingen. Ook de omstandigheden in het spinhuis worden levensecht verbeeld. De motieven en gedachtegang van Geertje zijn goed te volgen en wekten veel sympathie bij me op.
De relatie tussen Geertje en haar familie wordt op een gegeven moment wat moeizaam, omdat haar relatie met Rembrandt tegen de kerkelijke regels is. De manier waarop Geertje hier mee worstelt, vond ik erg boeiend om te lezen. Het hele verhaal vind ik overigens bijzonder meeslepend.
Ik vond dit een zeer interessante en meeslepende historische roman. Het is een interpretatie van de werkelijkheid, waarvan niet meer precies te zeggen is of die helemaal klopt. Maar het zou heel goed zo gegaan kunnen zijn. Geertje wordt vaak genegeerd in de literatuur over Rembrandt. Als je deze roman leest, zul je zeker zien dat dit onterecht is.
—
Eerder verschenen op Drukinkt
