"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Schitterend Imago

Dinsdag, 3 mei, 2022

Geschreven door: Peter Mulhuijzen
Artikel door: Jan Stoel

Wie wil je zijn: eenzijn of eenzaam?

[Recensie] Wat Peter Mulhuijzen (1941) schrijft doet er toe. Dat was al bij zijn literaire debuut Schitterend Imago. Er zijn meer raakvlakken tussen beide romans: wat weten we van de ander, de zoektocht naar de kern van het mens zijn, je vrij voelen, betekenis hebben voor de ander. Er zijn ook raakvlakken in de wijze van vertellen. In beide boeken zijn de hoofdpersonages letterlijk onderweg, ze wandelen door de ‘wereld’ om zo te reflecteren en tot inzicht te komen.

Dat fysieke wandelen past ook bij de auteur, die klinisch- en ontwikkelingspsycholoog is en sinds 1980 als managementcounselor werkt. De focus in zijn werk ligt op het blijvend herstellen van de innerlijke balans bij mensen. Hij doet dat bij voorkeur door een-op-een wandelingen.

In Schitterend Imago draait het om Robert VanDam, marketing directeur voor een Amerikaanse multinational. “Nummer een worden is altijd mijn doel geweest”. Maar het is hem nooit gelukt om een van de grootste jongens in het bedrijf te zijn. De relatie met zijn echtgenote, maatschappelijk werkster Anette, die in veel zijn tegenpool is, verloopt stroef. Robert is vastgelopen in een pittige burn-out, is bang, heeft angstdromen.

Hij gaat naar Wales om afstand te nemen. Op de eerste dag ontmoet hij een man die hem aanspreekt. Hij wordt gegrepen door de rust, de manier waarop hij inzicht geeft. Het resulteert in vijf dagen wandelen met deze mysterieuze man, die automatisch zijn coach, “ik ben een opruimspecialist,” wordt. Robert komt erachter dat veel van zijn problemen terug te voeren zijn op zijn verleden. En dat dat verleden ook anders is dan hij altijd gedacht heeft. Hij komt uiteindelijk bij de kern: hij ziet hoe hij zo geworden is, accepteert dat het zijn eigen keuze was en weet dat hij uiteindelijk een keuze moet maken om zijn leven weer in balans te krijgen en te veranderen.

Heaven

“Achter jouw Schitterend Imago verbergt zich de Loser, en achter deze twee vinden we jouw ware zelf.” De Loser staat voor wie je ziet als je naar jezelf kijkt. Om dat te verbergen presenteer je jezelf als het Schitterend Imago.

“Laat jij je leiden door wat anderen van jou denken, of blijf je jezelf trouw en heb je de moed te zijn wie je wilt zijn, ongeacht wat mensen ervan vinden? Wie is jouw innerlijke gids: angst of vertrouwen?”

De tweede verhaallijn gaat over Ailish, de vrouw die achter de bar staat in het hotel waar Robert verblijft. Robert valt als een blok voor Ailish, maar ze staat op een andere manier in het leven en laat zich niet zomaar het bed inpraten. Ze prikt door zijn buitenkant: “Achter de façade die jij zo graag optrekt, verbergt zich volgens mij een man die ernaar verlangt dat iemand hem ziet als de man die hij eigenlijk is.” Zowel de coach als Ailish zijn essentieel bij de keuze die Robert uiteindelijk maakt.

Spiegel/doolhof
Schitterend Imago is een zorgvuldig gecomponeerde psychologische roman met een universeel karakter. Mulhuijzen houdt de lezer door het verhaal een spiegel voor. Willen we niet allemaal rondrijden in een dure auto, zijn onze leiders allemaal wel zo competent (denk aan de ongelijkheid tussen mensen, de angstcultuur, de bureaucratie, het juridisch indekken tegen onzekerheid, angst om fouten te maken en toe te geven)? Maar is dat écht de kern van mens te zijn. De auteur haalt Henry Ford aan die zei: “Het gaat niet om het krijgen, maar om het geven.” En Churchill met zijn uitspraak: “Als succes je doel is, wees dan niet bang fouten te maken.” Bevinden we ons niet, net zoals Robert, in een labyrint waarbij we niet weten welke kant we op moeten? De cover en het motto van het boek geven dit mooi aan:

“De moed hebben voor liefde de deur te openen is een daad van bevrijding voor het deel van jezelf dat zich nooit geliefd heeft gevoeld. Blij zijn met jezelf opent de deur.”

Vorm
In tien hoofdstukken – in de techniek van stream of conciousness – pelt de auteur de queeste van Robert af. Hij doet met pakkende titels die een fase in het proces aangeven dat Robert doormaakt, zoals ‘Innerlijke vijand’ en ‘Absolute acceptatie.’ Ieder hoofdstuk eindigt met een (angst)droom. De wandeling kun je zien als een geestelijke en fysieke ontdekkingstocht naar waar het in het menszijn om draait. Analyse, contemplatie, verandering spelen daarbij een rol. De wandelingen langs historische plekken in Wales hebben ook het karakter van een pelgrimstocht. Soms is het een pittige klim, dan weer bezoekt men Dore Abbey met een gebrandschilderd raam van Richard Leeuwenhart (een vechtjas, maar ook een moedig man, betrokken bij de kruistochten; cfr. wat Robert doormaakt).

Gelaagdheid
Mulhuijzen gebruikt vaak tegenstellingen. “Veel uit het leven bestaat uit tegenstellingen die samen één geheel vormen; een twee-eenheid. Het ene bestaat bij de gratie van zijn tegenpool: liefde-angst, licht-donker, yin-yang.”

Er zijn ook tal van andere autobiografische links naar de auteur. Eenzijn of eenzaam is er zo een. Het is een terugkerend motief in het verhaal. Maar het is ook de titel van een eerdere publicatie van Mulhuijzen.

Intertekstuele verbindingen geven extra diepte aan het verhaal. Churchill bijvoorbeeld. In de dertiger jaren werd hij niet voor vol aangezien, maar hij ruimde al zijn innerlijke vijanden op en werd een man van statuur. Churchill speelt een cruciale rol in de ontknoping van het verhaal. En dan is er Machiavelli met zijn uitspraak “het is veiliger gevreesd dan geliefd te worden” met daartegenover de overweging: “Maar als je aan de top staat dan ligt de vraag voor je wat voor leider je wil zijn. Zijn de mensen er voor jou of ben jij er voor de mensen? Wie wil je zijn?”

Taal
Mulhuijzen formuleert zorgvuldig. Het verhaal wordt verteld vanuit het ik-perspectief van Robert. Daardoor voel en denk je wat Robert ervaart, in zijn tempo. Filosofie, cultuurhistorie, psychologie en spiritualiteit vormen een perfect amalgaam in deze roman. Met name spiritualiteit is vervlochten in het verhaal middels de kernvraag: wie wil ik zijn?

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles

Boeken van deze Auteur: