Speciaal vlees
[Recensie] Ik kende de Argentijnse schrijver Agustina Bazterrica tot voor kort nog niet. Zij heeft een klein aantal romans geschreven. Cadáver exquisito uit 2017 betekende haar internationale doorbraak. Het boek is in vele talen vertaald. De Nederlandse vertaling uit 2020 is van Heleen Oomen. Het boek is een dystopische roman. Het verhaal speelt in een samenleving waar zoogdieren zo goed als uitgeroeid zijn. Door een virus is het eten van dierlijk vlees niet meer mogelijk. Men is overgestapt op het eten van mensenvlees.
Marcos Tejo werkt in de vleesverwerkingsindustrie. Hij is inspecteur en door zijn ogen zie je alle schakels in deze nieuwe wereldwijde industrie. Wat Bazterrica beschrijft is vaak zeer gruwelijk. Mensen worden gekweekt voor consumptie en zitten gevangen in hokken. Hun stembanden zijn doorgesneden en het kwaliteitskeurmerk staat op hun huid gebrand. Met een hamer worden ze verdoofd om daarna levend geslacht te worden. Dat komt de smaak van het vlees ten goede. Marcos bezoekt ook een laboratorium waar een van de wetenschappers de bijnaam dr. Mengele heeft. Dat zegt al voldoende over wat voor soort experimenten er worden uitgevoerd.
De gruwelijkheden rond het nieuwe vlees worden in gesprekken verbloemd door nieuw taalgebruik. Een mens voor de slacht wordt ‘een hoofd’ genoemd, mensenvlees heet ‘speciaal vlees’ en handen heten ‘bovenste uiteinden’. Dat een barbecuemix onder andere tongen en ogen bevat wordt ook niet expliciet benoemd.
Marcos is een wat oudere man. Hij heeft herinneringen aan de tijd voor de Transitie. Toen at men nog vlees van dieren en als kind bezocht hij met veel genoegen de dierentuin. Hoewel Marcos nauw verbonden is met de vleesindustrie, is hij niet enthousiast over zijn baan en over het eten van speciaal vlees. Zelf heeft hij het al enige tijd niet meer gegeten. Het werk doet hij vooral om de opvang van zijn doodzieke vader in een verzorgingshuis te bekostigen.
Deze zorg is vrij prijzig. Bovendien wil hij voor zijn vader een crematie. Normaal gesproken worden de doden opgegeten. Daarbij is er een ander probleem met begraven. Vaak worden de verse lijken opgedolven door arme mensen die buiten rondzwerven. Deze mensen worden de aaseters genoemd. Vanuit het slachthuis wordt zo nu en dan een afgekeurd stuk speciaal vlees naar buiten gegooid als aalmoes voor deze aaseters. Deze mensen zijn agressief. De doden worden zelfs niet per begrafenisauto vervoerd. De kans op een overval en de roof van een lijk is te groot.
Mooi is dat je tussen de regels door ook allerlei zaken leest die niet openlijke worden gecommuniceerd door de machthebbers. Een van de bijzondere eigenschappen van speciaal vlees is de verslavende werking. Waarschijnlijk wordt het vlees met opzet zo geproduceerd. Een ander pikant detail is het vermoeden dat het virus dat de dieren heeft besmet misschien minder dodelijk is dan de autoriteiten zeggen. En Marcos vraagt zich af waarom er nog geen medicijn tegen dit virus is ontwikkeld.
Bazterrica heeft met de opzet van het verhaal – Marcos die de verschillende instellingen voor vleesverwerking bezoekt – alle ruimte om lang stil te staan bij hoe het systeem in elkaar zit. De diverse stappen van slachten en kweken worden doorlopen. Er zijn melkgevers, diverse rassen waar de klant uit kan kiezen en er bestaat huiskweek. Er is een huidenindustrie waar zachte huiden worden geproduceerd. Door genetisch manipulatie op smaak is er ook exclusief vlees gekweekt onder de naam EZG: Eerste Zuivere Generatie. Niemand beschouwt deze wezens nog als mensen.
Ronduit walgelijk wordt het als Marcos een jachtterrein bezoekt. Jagers kunnen hier hun stuk vlees zelf bejagen en na afloop oppeuzelen. Helemaal bijzonder is dat mensen met schulden, zoals popzangers, kunnen kiezen om losgelaten te worden op het terrein. Overleven ze deze jacht een bepaalde periode, afhankelijk van de hoogte van hun schuld, dan zijn ze vrij en vrij van schulden. Zo niet, dan worden ze opgegeten.
Het verhaal is meer dan alleen de beschrijving van deze industrie. Marcos heeft een tragisch persoonlijk leven. Hij heeft ruzie met zijn zus en zijn vrouw is bij hem weg, met name door het onverwerkte verdriet van het verlies van een kind. Dan krijgt Marcos op een dag voor bewezen diensten een wijfje van topkwaliteit. Hij sluit haar op in de schuur en voert haar krachtvoer. Toch besluit hij haar niet te slachten. Integendeel, hij doet iets wat streng verboden: hij bedrijft de liefde met haar. Meer en meer bouwt Bazterrica de spanning op met dit gegeven. Marcos lijkt in verzet te willen komen tegen het systeem. Je vreest dat dit niet goed zal aflopen.
Naast deze spanning en de uitvoerige beschrijvingen van hoe het systeem werkt is Schitterend lichaam een felle kritiek op de bio-industrie. De wereld die zij beschrijft is misschien minder ver weg dan je zou denken. Je hoeft alleen maar de mensen die geslacht, getest en gemarteld worden te vervangen door de varkens en andere vleesgevers in onze maatschappij.
Schitterend lichaam is niet altijd een prettig boek om te lezen, wel een belangrijk en verontrustend boek. Ik las het in één adem uit.
—
Eerder verschenen op Uitgelezen boeken
