"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Schol in de Noordzee

Maandag, 26 december, 2016

Geschreven door: Roelke Posthumus
Artikel door: Nienke Beintema

Schol werd al in 19de eeuw overbevist door stoomschip

Schol, de bekendste platvis uit de Noordzee: van oudsher armeluisvoer, nu ook in de sjiekere keukens. Maar schol blijft een hoofdpijndossier, voor beleidsmakers én voor de bewuste consument. Kun je hem nog wel met goed fatsoen eten? De Noordzee is toch leeggevist, de bodem kapotgewoeld? Elke kilo platvis levert toch kilo’s dode bijvangst op?

Het ligt allemaal wat genuanceerder, weet Adriaan Rijnsdorp, bijzonder hoogleraar duurzaam visserijbeheer aan de Wageningen Universiteit. Hij is al 40 jaar betrokken bij het visserijonderzoek in opdracht van de overheid. Samen met evolutiebioloog Roelke Posthumus schreef hij Schol in de Noordzee – Een biografie van de platvis en de Nederlandse visserij.

Kun je daar dan een heel boek over volschrijven? Jazeker, dat kan. Het boek had zelfs nog wel dikker gemogen, want er is duidelijk nog veel meer te vertellen. Bovendien is het hoog tijd dat deze kennis nu eens de consument bereikt – de liefhebber die gedachteloos zijn visje weghapt, maar óók de groendenker die meent dat hij beter sojaburgers van ver kan halen.

Allereerst is het verrassend leuk om te lezen over de biologie van platvissen. Ze worden geboren als rechtopzwemmend visje. Maar na een week of zes begint er een wonderlijke transformatie: het visje gaat op zijn zij zwemmen. Het onderste oog migreert geleidelijk naar de bovenkant van de kop. De bek trekt scheef, en zelfs de organen veranderen van plek. Na een paar weken is het platvisje klaar voor het bodemleven.

Boekenkrant

Ook heel wonderlijk is het trekgedrag van platvissen. Schollenlarven worden geboren langs de Britse kust. Vervolgens begeven ze zich massaal naar de zogeheten kinderkamers: de ondiepe kustwateren tussen Noord-Frankrijk en Denemarken. De larven laten zich meevoeren door zeestromen, maar moeten ook actief meewerken. Bij aanlandige vloedstroom zwemmen ze omhoog, de waterkolom in, maar bij aflandige ebstroom houden ze zich aan de bodem vast. Ook de timing van de trek is van belang. Ze zijn erg gevoelig voor te hoge watertemperaturen. Ze moeten precies op tijd in hun kinderkamer aankomen, als hun transformatie tot platvis net compleet is. Uiteindelijk lukt dat maar één op de tienduizend larven.

Maar dan het verhaal van de visserij. Vanaf de Middeleeuwen kwam die goed op gang, met steeds efficiëntere schepen. Vooral de komst van stoomschepen en de uitvinding van de boomkor (een bodemsleepnet met een verzwaarde voorkant) brachten de zaak in een stroomversnelling. Maar al aan het eind van de 19de eeuw bleek de zee toch niet zo onuitputtelijk. De vangsten namen af. En toen begon een eindeloos schermspel tussen vissers, beleidsmakers en biologen, dat nog steeds voortduurt.

Rijnsdorp en Posthumus weten het helder te vertellen: nergens wordt het saai, zelfs niet de beleidsverhalen. Het is eerder andersom: er is veel waar we meer over willen weten. Hoeveel dode bodemdieren, zoals zeesterren, gaan er nu echt overboord per kilo gevangen platvis? Wat vinden de auteurs er nu echt van dat ondermaatse vis niet meer overboord mag? Wat vooral blijft hangen is de positieve conclusie dat het goed gaat met de Noordzeevis, dat het visserijbeheer succes heeft gehad en dat we dus best een scholletje mogen eten. Maar tegelijkertijd schrijven de auteurs dat er veel nog onbekend is, zoals wat de nieuwe pulskor, die met elektrische stroompjes werkt, met het bodemleven doet. En wat klimaatverandering mogelijk betekent voor de zo gevoelige kinderkamers. “Alertheid blijft geboden”, concluderen de auteurs. Misschien hadden ze die boodschap wel iets scherper mogen aanzetten.

Eerder verschenen in NRC Handelsblad


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur: