Eclectische verhaling over het bestaan van Kamaledin’s fictieve dubbelganger
De eerste zin
“Mijn geest probeert zich los te maken van mijn lichaam, ik grijp hem bij zijn lurven.”
Recensie
Omgekomen bij een Amerikaans bombardement in Irak – of was het toch een moord begaan door jihadisten zoals sommigen beweerden? – ziet hoofdpersonage Hazim Kamaledin zijn voorbije leven aan zich voorbijschieten. Hazim was regisseur. Eerst werden zijn films gecensureerd door het regime van Saddam Hoessein en later door dat van de Amerikaanse bezetter. Hij werd gearresteerd, gemarteld en door jihadisten ontvoerd. Zelfs dood vindt zijn lichaam geen rust. Zijn moeder en vader kibbelen eindeloos over de plaats waar hij begraven moet worden. Maar de grote vraag is natuurlijk of hij door de hemelpoorten zal mogen.
Schoonheid raast in me tot ik sterf prijkte vorig jaar op de longlist van de Arabian Booker Prize. Auteur Hazim Kamaledin woont al dertig jaar in Vlaanderen en heeft ongeveer hetzelfde lot ondergaan als het personage Hazim. Alleen wist hij op tijd te vluchten en leeft hij dus nog. Zijn geboorteland laat hem echter niet los, merk je aan dit boek dat het gewelddadige lot dat het hele Midden-Oosten de voorbije decennia overviel beschrijft als een sarcastische nachtmerrie. Kamaledin zet enerzijds hilarische scenes op papier waarin een jihadist bijvoorbeeld uitlegt waarom hij zijn edele delen beschermt met een Pepsi-blikje: omdat je die maagden in het hiernamaals niet tegemoet wil treden met een verpletterde penis. Die combineert hij met magisch-realistische scènes, zoals die waarin een man het gevecht aangaat met een vliegende stier. Of juist met realistische, waarin hij piekfijn uitlegt hoe een dictatoriaal regime werkt. Het vormt een sardonische mix die je als lezer het gevoel geeft in een rollercoaster te zitten en die wellicht ook een waarheidsgetrouw beeld geeft van wat het betekent om vandaag in het Midden-Oosten te leven, waar het heden nog zo zeer bepaald wordt door het verleden, en je het wellicht ook graag zou inwisselen voor dat verleden, ook al kom je dan bij je grootvader uit die zijn elfjarige toekomstige schoondochter bezwangerde.
Drie vragen aan Hazim Kamaledin
Waarom heb je je hoofdpersonage je eigen naam gegeven?
Kamaledin: “De Hazim uit het boek is een mix van drie echte mensen: een neef van me die cineast was, genadeloos gedood werd en vergeten is; een andere cineast wiens kritische film over Hoessein door de censuur verknipt werd tot een ode aan de dictator en de broer van een vriend die aan een herseninfarct overleed. Twee jaar lang bleven die door mijn hoofd woelen, tot ik doorkreeg dat ik over hen zou moeten schrijven om van ze verlost te raken. Dus toen heb ik hun verhaal op mezelf geprojecteerd. Het is immers mijn gewoonte om nooit over iemand anders te schrijven. Schrijven over de ellende van een ander is voor mij gelijk aan carrière maken op kosten van die ellende en dat doe ik niet. Tot op zekere hoogte is het verhaal van die Hazim ook autobiografisch, niet letterlijk, maar onrechtstreeks. Er zitten bijvoorbeeld heel wat zaken in die mijn familie zijn overkomen, maar ik zal nooit zeggen welke precies, uit respect voor hen.”
Je beschrijft hoe het regime van Hoessein families probeerde te breken om hen politiek machteloos te maken. Realiteit?
Kamaledin: “Soms kregen mensen een medaille van het regime zodat ze voor de rest van hun familie verbrand zouden zijn en er onenigheid zou ontstaan. Families zijn heel belangrijk in Arabië. Hier is het leven gebaseerd op het individu. Ik zie dat ook aan mijn kinderen. In Arabië is dat de groep. Familiebanden zijn daardoor zeer sterk. Mijn neef is zoals een broer voor mij. En zijn opa is als mijn eigen opa. En dat heeft ook politieke consequenties natuurlijk. Voor een dictator zijn dergelijke familieverbanden gevaarlijk omdat hij ze niet kan controleren.”
Je boek is heel wervelend en fabulerend. Hoe Arabisch is dat?
Kamaledin: “Het is tegelijkertijd Arabisch en niet-Arabisch, realistisch en magisch-realistisch, werkelijkheid en fictie. Ik verwijs impliciet naar verschillende Arabische, soms zelf pre-islamitische literaire werken, zoals de verhalen van 1001 nacht en het Gilgamesj-epos. Maar ik heb er ook heel wat aan toegevoegd. De Arabische literatuur is vanouds nogal serieus en eendimensionaal. Ik heb echter zoveel ellende meegemaakt dat iedere serieuze zaak na verloop van tijd banaal wordt. Stel dat ik over mijn vinger ga schrijven die door de martelingen waar het regime van Saddam Hoessein me aan onderwierp helemaal verhakkeld is. Dat heeft alleen zin wanneer ik het in de vorm van een grap doe. Dat maakt het voor de lezer veel sterker dan een melodramatisch verhaal. Er is dus maar één mogelijk antwoord op je vraag: dit is geen Arabisch of niet-Arabisch. Dit is Hazims.”
—
Eerder verschenen in Knack
