"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Sneeuw

Vrijdag, 13 maart, 2020

Geschreven door: Hein Doeksen
Artikel door: Roeland Dobbelaer

Voltooid leven

[Recensie] In januari presenteerde een onderzoeksgroep onder leiding van Els van Wijngaarden het Utrechtse rapport over ‘voltooid leven’. Na een groot aantal debatten in de Tweede Kamer en op verzoek van de minister van VWS kwam dit rapport tot stand. Politieke partij D66 voerde de druk op vanuit de gedachte dat er een grote groep oudere mensen is die een wens heeft hun leven te beëindigen zonder dat ze ziek zijn. Veel van deze mensen willen niet in een situatie terecht komen waarin ze lichamelijk of mentaal ziek zijn en afhankelijk van anderen worden. De commissie moest uitzoeken hoe het werkelijk zit.

Volgens het rapport heeft slechts circa 0,18 procent van alle 55-plussers die niet ernstig ziek zijn een wens tot levensbeëindiging. Dat zijn iets meer dan 10.000 mensen. Het beeld dat D66 bij deze goep altijd aandroeg is dat dit vaak hoogopgeleide mensen zijn hun levenseinde willen bespoedigen, omdat ze klaar zijn met leven. Dit klopt niet. Deze ‘onbezorgde’ groep konden de onderzoekers namelijk niet vinden. Wel veel mensen met de nodige zorgen, over hun woonsituatie of financiën, vaak mensen die eenzaam zijn en niet zelden uit de lagere sociaal economische klasse. Ook vonden de onderzoekers dat de doodswens geen vaststaand gegeven is, het is vaak tijdelijk, heeft met de seizoenen zelfs te maken, en als mensen minder problemen hebben kan het net zo gemakkelijk weer verdwijnen.

In de kleine roman Sneeuw van architect en schrijver Hein Doeksen staat deze problematiek centraal. Opmerkelijk is dat de roman, terwijl deze is gepubliceerd in het najaar van 2019 goeddeels overeen komt met de conclusies van het rapport. Ik kan dat niet helemaal toelichten anders verklapt ik het verloop van de roman.

We maken kennis met Daan van Vuuren, een sportieve begin-zeventiger financieel in goede doen die van zeilen en bergbeklimmen houdt. Daan heeft twee kinderen, Els en Jelle, die in het buitenland wonen en een kleinkind is op komst. Sinds zijn vrouw Noor een jaar eerder is overleden weet hij niet hoe hij verder moet met zijn leven. Hij gaat langs bij vrienden, oude liefdes en zijn twee zussen. Hij tast af hoe zij omgaan met het ouder worden én met zijn wens om niet verder te leven. Het zijn stevige gesprekken. De meeste van zijn gesprekspartners willen niets weten van zijn neerslachtigheid. Tegen zijn zus Riet zegt Daan:

Boekenkrant

“’Nu Noor er niet meer is, heb ik voor het eerst het gevoel dat ik er niet meer bovenop kom.’
‘Maar je hebt Els en Jelle toch!’
‘Die hebben hun eigen leven aan de andere kant van de wereld.’
‘Nou en?’
‘Riet…, ik ben al eenenzeventig!’’
‘Ik ben drieënzeventig! Doe niet zo depressief, Daan!’
‘Ik ben niet depressief, ik ben realistisch, Riet!’
‘Realistisch over wat?’
‘Kleinkinderen die hun opa twee keer per jaar komen zien aftakelen!’’
‘Ik wil niet dat je zo praat, Daan! Je hebt nog ontzettend veel te bieden! Met opa zeilbootjes maken in de werkplaats, vissen, vogels kijken en natuurlijk al die verhalen die je vroeger aan Els en Jelle en onze kinderen vertelde.’”

Een van zijn oud geliefden snapt hem beter en weet wat hij gaat doen. Daan volgt zijn gevoel en treft voorbereidingen om zelf zijn laatste moment te bepalen.

Hein Doeksen heeft een oprechte roman geschreven over het vraagstuk van voltooid leven. Sneeuw is geen literaire hoogvlieger, daarvoor is het verhaal eigenlijk wat te dun, maar het is zonder meer geschikt als inleiding om het gesprek over dit onderwerp te starten bijvoorbeeld bij een leesclubavond of voor mensen die met dit thema worstelen. Doeksen oordeelt niet, hij verkent net als zijn romanfiguur Daan de mogelijkheden en standpunten. Het is aan de lezer om zijn standpunt te bepalen, net zoals de politiek overigens de komende tijd over het rapport van Van Wijngaarden.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles