Verkenningen, weg van de snelweg
[Recensie] Er is een Nederland dat we dagelijks bereizen zonder het goed te kennen: ons snelwegstelsel met een slordig a-toeristisch Umfeld. Daar vinden we eenvormige industrieparken meubelboulevards, Malle Pietjes, wegrestaurants, ecoducten, tankstations, verkeerscentrales, Oost-Europese automarkten, pretparken. Hier en daar oogluikend toegestane overnachtingsplaatsen annex erotische afwerkplekken. Veel balletjes gehakt en schnitzels maar weinig verse groente. Daarvoor moet je naar de Chinees of Van der Valk met zijn lopende band huiselijkheid aan de provinciale rafelrand.
Zo beschrijven Melle Smets en Bram Esser, filosoof en kunstenaar, in het boek Snelwegverhalen hun maand in een verbouwde Volkswagen Passat stationcar. Hun epische tocht kent literaire voorgangers als Julio Cortázar en Caroline Dunlop die in een VW busje de Autoroute du Soleil afzakten (Los autonautas de la cosmopista ,1983).
Maar Smets en Esser concentreerden zich op zes Nederlandse “snelwegstreken.” Friesland met fantoomsnelwegen, het verindustrialiseerde Brabant, het bosrijke oosten, asfaltkluwen Utrecht. Zeeland – zonder snelweg van betekenis – ontbreekt. In de file staan ze vreemd genoeg weinig, noch wordt de 130 km/u gehaald.
Mooie ontmoetingen leveren nonchalante kitchensink-realism verhalen op. Kuifleeuwerikwatchers, RK weggebruikers. Poolse truckers op hun sloffen met stalen neuzen. Wegrestauranthoudster nabij Oldenzaal: “We wonen hier heerlijk. Vrachtwagens, daar hebben we nooit geen last van. Alleen vervelend als er een weekend een truck met kadavers onder je slaapkamer staat.” Maar ook diepere overpeinzingen. Anti-snelwegkunstenaar Louis Le Roy stelt dat wij onze openbare ruimte inrichten als een zeewaardig schip. Het asfalt ligt als een lading muurvast verankerd waar tegen de afritten en overgangsgebieden losjes ingeweven zouden moeten worden. Maar dat gebeurt zelden.
Zo gauw er een snelweg ligt volgt al ras een tweede die de eerste kruist. Enzovoort. Langs dat netwerk “parkeren” bedrijventerreinen waardoor uiteindelijk de verbinding van A naar B zelf verstedelijkt, zoals in de VS gebeurde.
Toch waarschuwen de auteurs dat hun Odyssee door deze oer-Hollandse parallelle werelden niet als een beleidsnota opgevat moet worden. Ze tekenen – ook letterlijk – treffend de sociaal-culturele contouren van zelden geheel volgens plan ontworpen landschapsarchitectuur en omgevingsvormgeving. Met de melancholie van Bruce Springsteen en de 17de eeuwse schelmsheid van Francisco de Quevedo.
Eerder gepubliceerd in ITEMS
