So sorry biedt geen verrassingen
Een man en vrouw gaan naar relatietherapie. Dat wil zeggen: zij gaat naar relatietherapie en wil dat hij meegaat. Wat hij niet doet, maar in beperkte mate toch weer wel, want hij gaat mee tot de wachtkamer van de therapeut en laat dan zijn vrouw alleen naar binnen gaan.
In de wachtkamer overdenkt hij zijn leven, hun relatie en vooral het door zijn vrouw benadrukte nut van de therapie. Zij vindt het mede noodzakelijk om de communicatieproblemen tussen hen op te lossen; hij acht het overbodig. Het verhaal eindigt met het voorstel van de man om op vakantie te gaan. Hij denkt dat hij zijn vrouw voorstelt naar Wenen te gaan; zij begrijpt uit zijn woorden dat hij naar Londen wil en is daar dolenthousiast over. Zo krijgt de man die meende dat er geen communicatieprobleem tussen hem en zijn vrouw bestond, letterlijk en niet zonder humor, een koekje van eigen deeg.
In de aanloop naar de ommekeer van het verhaal toe, krijgt de lezer enige kritische kanttekeningen over therapie toegeschoven. Kanttekeningen die – want dat kan niet anders in een klein verhaal – weinig zijn uitgewerkt maar wel erg welkom zijn in een tijd waarin therapie de enige en ultieme oplossing heet te zijn voor alle relationele problemen. Het is het openingsverhaal van So Sorry, het tweede boek van Jan Wijnen, en misschien ook meteen het meest verrassende verhaal.
Van het meisje in het volgende verhaal, ‘Cavia’ getiteld, voorvoelt de lezer al heel vroeg wat haar aan het eind overkomen gaat. Een gescheiden vader en zijn jonge dochter krijgen de tante en oom van het meisje voor onbepaalde tijd te logeren. Het meisje zorgt voor haar cavia, en de vader klust aan het huis met zijn voormalige zwager, die ondertussen pedofiele gevoelens koestert voor het meisje. Al tijdens het eerste gesprek tussen vader en de oom en tante van het meisje, net nadat ze uit de Verenigde Staten zijn aangekomen, weet de lezer wat er gaat gebeuren. De opmerking van de oom en tante dat hun zestienjarige dochter uit huis is geplaatst, bevestigt dat. Behalve weinig verrassend laat ‘Cavia’ veel vragen open. Waarom logeren de oom en tante van het meisje bij hun voormalige zwager, en niet bij de moeder van het meisje, met wie zij biologisch verwant zijn? Het verhaal brengt de situatie als feit en gaat niet in op de achtergronden. Begrijpelijk, wederom gezien de lengte van het verhaal, maar jammer, omdat een lezer blijft zitten met onbevredigde nieuwsgierigheid. Slechts het halve verhaal wordt hier verteld, zo lijkt het.
Alle andere verhalen in So Sorry zitten met hetzelfde probleem. Ze bestaan stuk voor stuk uit meerdere lagen waarvan er slechts één wordt uitgewerkt. Namelijk: het thema van het onverwachte, de ommekeer, het absurdistische. Althans, dat is de noemer waaronder de uitgever de verhalen presenteert. Echt absurdistisch zijn de verhalen niet; juister is het om het verhalen met een onverwachte wending te noemen. Maar zelfs in dat genre prijken deze verhalen niet bovenaan de ranglijst. De echte literaire schrijver van verhalen met een onverwachte wending placht een lezer zonder dat deze daar erg in heeft op het verkeerde spoor te zetten. Pas in de loop van de verhaallijn moet de werkelijkheid doordringen, en die moet vooral ook volkomen anders zijn dan de lezer verwacht. Geen gemakkelijke kunst, waarin slechts weinig auteurs bedreven zijn. Wijnen is daar in ieder geval niet een van. Zodra je voorvoelt op welk punt de werkelijkheid anders is dan de schrijver aanvankelijk leek te zeggen, weet je ook direct hoe de vork wél in de steel zit. Dat is jammer, want zo blijft er van een verrassingseffect weinig meer over.
Ergerlijk is ook de overvloed aan anglicismen in het boek, evenals de Engelse titel. Hoe komt het toch, dat Nederlanders menen dat Engelse woorden beter, stoerder, mooier klinken dan hun eigen taal?
