"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Sociale psychologie

Dinsdag, 28 april, 2020

Geschreven door: Alain van Hiel, Arne Roets
Artikel door: Evert van der Veen

Handboek over hoe mensen samenleven

[Recensie] “De mens is een sociaal dier, hij is niet gemaakt om alleen te leven”. Met deze uitspraak van de Griekse filosoof Aristoteles opent dit boek en dit kernachtige citaat geeft op treffende wijze de strekking van dit boek weer. De wetenschap van de sociale psychologie richt zich niet op het individu maar plaatst mensen in een bredere context: het netwerk van relaties waarin zij zich bevinden en hun plaats in de samenleving.

Het boek heeft een zeer heldere, didactische opzet en daarom hoeft de omvang zeker niet af te schrikken. De stof wordt in een plezierige lay-out gepresenteerd, voorzien van de nodige illustraties die de bladspiegel veraangenamen. Ook zijn er veel kleine kaders waarin iets kernachtig wordt ingebracht. Daarnaast zijn er de nodige grafieken. Alles in een prettig gebruik van meerdere kleuren waardoor het boek plezierig leest.

De inhoud is voor een brede doelgroep toegankelijk en helder beschreven. Ieder hoofdstuk begint met een korte presentatie van de inhoud die de lezer hier kan verwachten en ieder hoofdstuk wordt afgesloten met een samenvattende terugblik en een puntsgewijze weergave van wat er ter sprake is gekomen.

Het boek is opgezet in 5 delen:
1. Kernthema’s
2. Sociale cognitie en attitudes
3. Interpersoonlijke en groepsprocessen
4. Intergroepsprocessen
5. Toegepaste sociale psychologie

Boekenkrant

De auteurs geven deze definitie van hun vak: “Sociale psychologie is de wetenschappelijke studie naar de wijze waarop gedachten, gevoelens, motivaties en gedragingen van mensen worden beïnvloed door de aanwezigheid van anderen en hoe wij zelf een invloed uitoefenen op hoe andere personen denken, voelen en zich gedragen”, pagina 6.

Het boek begint met de geschiedenis van de sociale psychologie en de beschrijving van diverse onderzoeksmethoden. Vervolgens is er aandacht voor ‘het sociale zelf’: hoe kijkt de mens naar zichzelf, hoe waardeert hij zijn activiteiten en hoe presenteert de mens zich tegenover anderen.

Verder zijn er hoofdstukken over de omgang met anderen in oordelen en meningen, de wijze waarop mensen door hun omgeving – denk aan media en reclame – worden beïnvloed en de rol van communicatie tussen mensen.

Het derde deel “Interpersoonlijke en groepsprocessen” begint met een mooie passage die weer representatief is voor de inhoud van het boek: “Mensen zijn sociale dieren en een sociaal netwerk van dichte relaties is belangrijk om optimaal te functioneren. Hechte menselijke relaties, gekenmerkt door warmte en zorg, bieden een schouder om op te schuilen en iemand om tegen te praten. Mensen hebben elkaar nodig, om iets te vieren, om nieuwtjes door te vertellen, om een luisterend oor te hebben in moeilijke momenten, om met elkaar te praten en om van elkaar te leren”, pagina 242.

In dit deel komt de sociale psychologie echt tot ontplooiing: mensen zijn bereid om elkaar te helpen, voelen vaak de innerlijke drang om dit te doen. Het is interessant om te lezen wanneer mensen dit doen, van welke omgevingsfactoren dit afhankelijk is en wíe mensen dan helpen.

In het vierde deel is aandacht voor ándere kanten van de mens: vooroordelen en discriminatie komen hier aan de orde en daarin is het boek actueel. Hier is aandacht voor de multiculturele samenleving die in zijn etnische veelkleurigheid op school en werk ook de nodige spanning kan oproepen. Zinvol is de aandacht voor verborgen geweld en de wijze waarop dit gereduceerd kan worden.

Het boek besteedt terecht veel aandacht aan het verschijnsel van de groep: grootte, leiderschap, macht en territorium. De invloed van groepsdenken komt hier ook ter sprake.

In het vijfde deel komt een aantal specifieke thema’s ter sprake. Actueel is hier de aandacht voor duurzaamheid: welke ecologische voetafdruk laten mensen na? Deze is sinds 1961 ruim verdubbeld en dat geeft ons vandaag te denken én te doen. Andere hoofdstukken in dit deel staan stil bij de wereld van de rechtspraak en de politiek.

Het boek sluit af van woordenlijsten van Nederlands – Engels en Engels – Nederlands. Tenslotte is er een uitgebreide referentielijst waar relevante literatuur wordt vermeld.

Dit mooi en royaal uitgegeven, gebonden boek biedt een goed overzicht van de dynamische wetenschap sociale psychologie waar wij in feite allemaal mee te maken hebben.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles