Hedendaagse inlichtingendiensten aan het werk
[Recensie] Of het nu het cynische realisme is van The Spy Who Came in from the Cold of de romantiek van een James Bond-film, het werk van inlichtingendiensten fascineert. Ik ben wel eens wezen lunchen met een medewerker van de AIVD en maar nauwelijks minder leuk dan het gesprek was dat ik stoer kon vertellen een spion te hebben gesproken.
Men zegt dat het echte inlichtingenwerk niet zo romantisch is en dat zou best waar kunnen zijn. De medewerkers van de Israëlische inlichtingendienst die mij ooit wat vragen stelden, deden in feite bureauwerk. Als er dan ook maar weinig landen zijn met een minder romantisch karakter dan Nederland, dan moet een boekje over het werk van inlichtingendiensten in eigen land wel heel saai zijn.
Niets is minder waar. Het kleine boekje Sporen van spionage. Een speurtocht door geheim Nederland is verdraaid aardig. Auteurs Dick Engelen en Constant Hijzen beschrijven het werk van de hedendaagse inlichtingendiensten in drieënveertig zeer korte hoofdstukjes, steeds opgehangen aan een locatie. Zo ontdekte ik niet ver te wonen van het huis van de communistische leider Henk Sneevliet, die in de jaren twintig en dertig de volle aandacht van de Centrale Inlichtingendienst genoot.
Sommige voorbeelden ken je, maar maken nieuwsgierig naar meer. Over Mata Hari heb ik inmiddels al ontdekte dat ik, zonder het te weten, in haar Parijse huis ben geweest. Van het Englandspiel, dat de auteurs aanduiden als het “Nordpolspiel”, wist ik niet meer dan dat het een geallieerde blunder was, maar het blijkt mogelijk dat de agenten zijn opgeofferd om de Duitsers te laten geloven dat de geallieerden het Tweede Front wilden openen in Holland. Ik wist nog niet dat de beschuldiging dat King Kong operatie Market Garden had verraden, afkomstig was van generaal Montgomery.
Andere informatie was voor mij nieuw, zoals het prachtige Koude Oorlog-verhaal over Stan D., die voor de Sovjet-Unie spioneerde en tegen de lamp liep toen hij bij zijn maîtresse introk en een koffer met belastend materiaal achterliet bij zijn echtgenote. Hier zit een speelfilm in. Vaak krijg je bewondering voor het vernuft van de Nederlandse spionnen, zoals wanneer de BVD kratten frisdrank laat afgeven bij de gekaapte trein bij De Punt, kratten waarin – nou ja, leest u maar.
Natuurlijk ontbreekt er het een en ander, en dat is eigen aan het inlichtingenwerk, dat immers geheim is. Ik herinner me hoe iemand online een doodsdreiging uitte aan het adres van Hirsi Ali en hoe de veiligheidsdiensten het bliksemsnel in de gaten hadden en de moordaanslag verhinderden. Het is een van de weinige mij bekende succesverhalen (een van de frustraties van het spionagevak moet zijn dat je succes nooit openbaar kunt maken) en ik had wel willen weten hoe ze ’t ’m flikten.
Dat staat niet in Sporen van spionage, maar het is een verdraaid aardig boekje dat niet romantisch maar realistisch vertelt over het inlichtingenwerk. Aanbevolen.
—
Eerder verschenen op Mainzer Beobachter
