"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Staat en taboe - Politiek van de goede dood

Zondag, 9 december, 2018

Geschreven door: Paul Frissen
Artikel door: Nico Voskamp

Baas over eigen euthanasie?

[Recensie] Ergens halverwege de vorige eeuw in de Verenigde Staten van Amerika, een verlaten weg in de prairie. Een gebutste auto rijdt de weg af en stopt in de berm. De inzittenden zijn een man van 82 en een vrouw van 86. De man zet de motor af, omhelst en kust zijn vrouw, pakt uit het dashboardkastje een revolver en schiet zijn vrouw eerst een kogel door haar hart, vervolgens zichzelf de laatste kogel door zijn hart.

Waargebeurde euthanasie, alleen op een wat directere manier dan wij anno 2018 gewend zijn. Wij Nederlanders praten sowieso niet zo druk over dat onderwerp – je zult het niet op een verjaardag langs horen komen. Toch is euthanasie een belangrijke zaak, alleen staat niet iedereen stil bij de problematiek van het voltooide leven. Voor wie zijn geest wel wil slijpen is er nu Staat en Taboe van Paul Frissen dat buitengewoon grondig, om niet te zeggen uitputtend ingaat op alle aspecten van de ‘goede dood’.

Frissen is decaan en bestuursvoorzitter van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur in Den Haag en hoogleraar bestuurskunde aan Tilburg University. Hij benadert het onderwerp euthanasie vanuit “het perspectief van de staat en zijn geweldsmonopolie.” Kort gezegd: De staat is een gemeenschap met grenzen en verboden en heeft om die te bewaken het geweldsmonopolie. Om verschillende redenen (ordebewaking bijvoorbeeld) mag de staat burgers doden. Maar mag de staat ook burgers toestaan zichzelf te doden? En tot welke extensie? Zonder limiet, in elke situatie, iedereen?

Nee, betoogt Frissen, er moeten grenzen zijn aan wat de mens zichzelf op dit gebied kan aandoen. In een uitputtende rondgang langs bronnen uit de rechtsgeleerdheid, filosofie, psychologie en staatskunde, komt hij ten langen leste tot de conclusie dat de staat het monopolie op (zelf)doding in handen moet houden. De grenzen alsmaar verleggen is een heilloze weg.

Dans Magazine

We bevinden ons namelijk op een hellend vlak. Zo is de definitie van euthanasie in het liberale Nederland in de loop der jaren al behoorlijk opgerekt. Zelfdoding op zich is niet strafbaar. Hulp bij zelfdoding wel, tenzij het door een arts en met redenen omkleed gebeurt. De dokter heeft de sleutel van de medicijnkast, zoals dat heet. Iemand die vroegtijdige levensbeëindiging verlangt, moet een arts hulp bij zelfdoding vragen. Er moet dan wel sprake zijn van uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Aan de dokter om vast te stellen of dat zo is.

Volgens Frissen is die dokter als poortwachter de uiterste limiet. Zelfbeschikking verder naar de burger toeschuiven is een brug te ver. Om die visie te verdedigen geeft hij uitgebreid uitleg over het ragfijne verschil tussen grenzeloos en grenzenloos, over de historische betekenis van de grens tussen leven en dood, en waarschuwt hij voor het gevaar dat taboes verdwijnen: onttaboeïsering, geweldig woord.

Voor als dit allemaal te abstract is, hier een paar citaten:

“De vraag aan wie het leven toebehoort, wordt – zeker vanaf de vorige eeuw – steeds eenduidiger beantwoord: ‘aan mijzelf.’ Suïcide als autonome handeling is een uniek menselijk fenomeen. Als God door de mens dood kan worden verklaard, dan is het doden van de mens een logische vervolgstap.”

En:

“Ik zal betogen dat taboes en taboeïsering in elke culturele orde onvermijdelijk zijn. Ze zijn noodzakelijk voor de instandhouding van deze orde. […] Taboes en taboeïsering liggen ten grondslag aan en vertalen zich vaak in grenzen en verboden. Grenzen en verboden – cruciale fenomenen in het politieke domein – beperken en beschermen de burger. Ze beperken zijn vrijheid om de vrijheid van andere burgers te beschermen, en ze beschermen de burger tegen de staan als deze grenzen wil overschrijden en verboden wil schenden.”

Een interessante visie, die niet iedereen zal delen. Sommigen zullen liever de eigen regie tot de laatste snik houden, desnoods met een revolver. Maar daarover kunnen we in ons vrijgevochten landje gelukkig discussiëren. Hebben we meteen een mooie aanleiding om dit heikele onderwerp meer uit het verdomhoekje te halen en nog meer duidelijkheid te scheppen.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles en Nico’s recensies

 

Boeken van deze Auteur: