Foto’s uit Amsterdam 1940-1945

[Signalering] Over Amsterdam in de Tweede Wereldoorlog zijn talloze boeken en artikelen gepubliceerd, meestal geïllustreerd. Dit is het eerste fotoboek over Amsterdam in die veelbewogen tijd, de eerste visuele geschiedschrijving dus. Het is al moeilijk een objectieve geschiedenis van de bezettingstijd te schrijven maar het is onmogelijk een objectieve visuele geschiedenis samen te stellen. Fotografen hebben immers verschillende beweegredenen en manieren om iets vast leggen en iedere lezer heeft eigen associaties en interpretaties.

De samenstellers putten uit de collecties van het NIOD en het Amsterdamse gemeentearchief maar ook uit andere archieven en uit fotoalbums. De foto’s zijn gemaakt door nationaalsocialistische (pers)fotografen en door fotografen van neutrale persbureaus die aan censuur onderworpen waren, maar ook door onafhankelijke fotografen, particulieren en mensen uit de illegaliteit. De inleiding legt dit helder uit en (be)noemt veel fotografen met hun drijfveren.

De twaalf hoofdstukken geven samen een indringend en soms schokkend beeld van de Amsterdamse bezettingsjaren. De duidelijke teksten vertellen wat de lezer van de gefotografeerde personen of gebeurtenissen moet weten, maar ook uit welke verzameling de foto komt en – waar mogelijk – wie die heeft gemaakt. De lezer/kijker krijgt een chronologie en kaarten met de plekken waar gebeurtenissen plaatsvonden, maar twee essentiële hulpmiddelen ontbreken: een index en een overzicht van de fotografen en persbureaus met hun politieke richting dan wel hun mate van vrijheid om vast te leggen wat zij wilden en hoe ze dat wilden. Door de grote verscheidenheid van fotografen en onderwerpen zijn achtergrond en bedoeling van de fotograaf namelijk niet altijd helder. Dat wordt vaak wel expliciet meegedeeld, zoals op p. 123 en 139, waar staat dat fotograaf Bart de Kok een overtuigde nazi was, maar van dezelfde fotograaf wordt dat niet verteld op p. 153 en 172, en dat geldt voor meer fotografen. Zo’n overzicht is dus onmisbaar.

—