Ruimte krijgen om te sterven
[Recensie] Atul Gawande was een ervaren dokter, dacht hij. Stammend uit een familie van artsen kende hij het klappen van de zweep en haalde hij het onderste uit de kan als het ging om de medische zorg voor zijn patiënten. Tot het moment waarop hij zich begon af te vragen of dit wel de juiste weg was. In de televisiedocumentaire die gelijk optrekt met zijn boek Sterfelijk zijn. Geneeskunde en wat er uiteindelijk toe doet, wordt het streven naar de possible fix ter discussie gesteld: de mogelijke tijdwinst wordt steeds korter en dan rijst de vraag of er genoeg over is om op een waardige manier te kunnen sterven.
In een heldere schrijfstijl vervlecht Gawande het aangrijpende verhaal van zijn eigen zieke vader met het proces dat hij zelf doorloopt naar andere inzichten over de laatste levensfase van zijn patiënten. Geleidelijk aan komt hij tot de conclusie dat de stervende mens de tijd nodig heeft om goed afscheid te kunnen nemen van het leven, zonder de last van loodzware behandelingen op de schouders. Door de tijd te nemen en te luisteren naar het verhaal en vooral naar de wensen van de patiënten ontstaat er meestal ruimte om de laatste periode van het leven voor hen zo waardevol mogelijk te maken.
Dat gaat niet vanzelf: gespecialiseerde palliatieve verpleegkundigen moeten in staat zijn om de patiënt, die iets anders wil horen dan de dokter zegt, te helpen om de tijd te vinden voor wat hij of zij nog echt wil. Cruciaal is ook dat er mogelijkheden zijn om die wensen te honoreren. Het is verbluffend om te lezen welke initiatieven er in Amerika zijn ontplooid om mensen het gevoel te geven dat ze in hun laatste fase nog zelfstandig kunnen wonen en functioneren, zonder te hoeven worden behandeld als een doodzieke patiënt. Het is lastig vergelijken met Nederland waar het systeem, ondanks bewonderenswaardige inspanningen van individuele zorgverleners, vooral zwaar te lijden heeft onder onnodige regeldruk en krappe financiën. Het boek van Gawande graaft dieper in de materie dan de documentaire, maar op beeld is het minstens zo aangrijpend omdat je er de mensen hun keuzes ziet maken. Keuzes waar ze paradoxaal genoeg vaak gelukkiger van werden.
—
Eerder verschenen in Hematon Magazine
