Uit alle windstreken
[Recensie] Klederdrachten zijn geen alledaagse verschijning meer. Daardoor weten we nog maar weinig van dit ‘volkseigen erfgoed’, inclusief de bijbehorende streeksieraden. In musea begrijp je amper waarvoor die gouden helmpjes en draadconstructies met springveren of ‘achteruitkijkspiegels’ dienden. (Ze zitten onder en naast textielen hoofdkapjes die ze tegelijk, decoratief op hun plaats houden.)
Hanneke van Zuthem bespreekt in een prettig plaatje-praatje-overzichtsboek de streeksieraden van het Nederlands Openluchtmuseum. Volgens de actuele erfgoedinzichten isoleert ze de sierobjecten niet maar presenteert ze – zover mogelijk – de foto’s en biografietjes van hun draagsters (m/v) erbij. Iets vergelijkbaars deed Marjan Unger in haar laatste boek over het ambachtelijke en avantgardistische sieraad.
Door een ‘voorhoofdsnaald’ links of rechts te dragen of een halsketting met zwart fluweel te omwikkelen toonde een vrouw haar sociale status: verliefd, verloofd, getrouwd, verweduwd, rijke redersechtgenote, geloofsovertuiging. Bij een Urks meisje drukken oorijzeruiteinden olijk – en ook punkachtig – kuiltjes in haar blozende wangen. Mannen hielden hun broek op met twee bolle klepknopen. Hun boezeroen sloten ze rond de hals met keelknoopjes.
En zoals bekend droegen zeelui gouden oorringetjes waarmee ze hun fatsoenlijke begrafenis konden betalen, mochten ze verdrinken en ergens aanspoelen.
Edelmetalen waren een belegging waarbij de vormgeving van een sieraad niet onaantastbaar was. Aanpassen van sieraden gebeurde dan ook geregeld. Zilverbeslag van statenbijbels, tasbeugels, schoengespen of keelknopen werden vermaakt tot vrouwenbroches. Want: “ons bent zûnig”, zoals de Zeeuwen zeggen. Overigens werd en wordt de rijk gedetailleerde Zeeuwse knoop door heel Nederland gedragen. Ambachtelijke sieraadmakers in de Zuid-Hollandse zilverstad Schoonhoven leverden namelijk aan álle provincies.
Mocht u trouwens nog ergens een Markense pinksterketting hebben liggen: zo’n kinder-streeksieraad ontbreekt nog in het Nederlands Openluchtmuseum.
—
Eerder verschenen in Museumtijdschrift
NB. Voor wie van sieraden houdt… Van 8 tot en met 11 november 2018 vindt in Amsterdam de Sieraad Art Fair plaats, een beurs waar internationale kunstenaars hun werk presenteren.
