Natuur in de hoofdrol
[Recensie] Het leven zit vol met toevalligheden die ertoe leiden dat mensen, juist omdat die toevalligheden zo onwaarschijnlijk kunnen zijn, een hoger plan vermoeden. Natuurliefhebber en boswachter Aalderik Pot woont in zijn jeugdjaren op de Rottumerplaat, een eenvoudig straatje in een nieuwbouwwijk in Delftzijl met nog meer straatnamen genoemd naar zandplaten en mini eilandjes van de Waddenzee. Pot droomt ervan dat hij die eilandjes ooit eens zal bezoeken en vraagt zich af hoe zou het zijn om er te wonen.
35 jaar later, in 2019, wordt Pot samen met zijn geliefde, Nicolette Branderhorst, uitgekozen om een lente en een zomer op het ‘echte’ Rottumerplaat als natuurvorsers door te brengen. Rottumerplaat, krap acht vierkante kilometer groot en onbewoond, wordt beheert door Staatsbosbeheer. Elk jaar plaatst de natuurorganisatie twee vogelwachters op het eiland die Rottumerplaat bewaken, de vogelstand inventariseren, andere natuurmetingen verrichten en de stranden schoonmaken van aangespoeld afval. Sinds in 1991 Rijkswaterstaat besloot tot het staken van de kustverdediging van het eiland hebben zee, zand en wind vrij spel. In het westen kalft het eiland af, in het oosten komt er land bij. Het eiland verplaatst zich zo naar het oosten. Voor Pot en Branderhorst was het een prachtige kans en een schitterende ervaring op dit grote natuurgebied een zomer te mogen doorbrengen. Kinderdromen die uitkomen, het kan dus echt.
In Terug naar Rottumerplaat doen het stel verslag van hun verblijf en het is een prachtig boek geworden, mooi vormgeven, oogverblindende foto’s van het tweetal en vooral mooie en ontwapende teksten over de fascinatie van Aaldrik en Nicolette voor de natuur.
“En ja, ik weet het, ik weet het. Het is een ongekende luxe dat ik in een land leef waar ik vier maanden ‘verlof’ kan krijgen om op een onbewoond eiland vogeltjes te gaan tellen en onderzoeken Ik ben een bevoorrecht mens, dat besef ik me zo ongeveer elk uur dat ik hier buiten loop wel een paar keer.
Ongeveer op het moment dat ik echt op het kookpunt begin te komen, zie ik de huismus in ons tuintje zitten. Eergisteren was hij er ineens. Dat is voor Rottumerplaat zo ongeveer als een pinguïn op de Noordpool. […] Tsjonge, een huismus… Wat zijn ze eigenlijk ontzettend mooi als je er eens goed naar kijkt.”
Alderik ten voeten uit. Samen met zijn geliefde, struint hij het eiland af, overal zien ze de schoonheid van de natuur en vertellen ze over hun vondsten. Natuurlijk over de bijna 150 vogelsoorten die ze waarnemen, waarvan de kolonie scholeksters de meeste aandacht van ze krijgt. Het is wonderlijk te lezen dat verschillende vogels veel te dicht bij de zee broeden in de kwelders rond het eiland en dat hun nesten als het hoogwater wordt wegspoelen met eieren of kuikens en al. “Dat die beesten dat niet weten?” vraag je je af. Ook verdiept het tweetal zich in de bloemenpracht en andere dieren zoals de insecten op het eiland. Ze zien hoe de wadpieren in het zand op het strand de basis vormen voor het voedsel van veel strandvogels zoals de wulp en rosse grutto. Elke dag zien ze wat nieuws, elke dag is een dag met ontdekkingen. Ze hebben een uitstekende pen en schrijven zo aanstekelijk, dat je meteen je laarzen aan wilt trekken en met verrekijker de natuur in wil.
Toch is Terug naar Rottumerplaat ook een somber boek. Door de opwarming van het klimaat verdwijnen diverse planten en dierensoorten. Omdat er al jaren tellingen worden gedaan heeft het tweetal een goed inzicht in de afname van de biodiversiteit op het eiland. Bij veel vogelsoorten melden Aaldrik en Nicolette het aantal paren of broedsel dat er die zomer zijn en dat het al jaren minder is. Doordat er elk jaar vogelwachters op het eiland zitten die de standen bij houden weet Staatbosbeheer precies hoe het met de vogelstanden is. Overal rukt de aanwezigheid van de mens op, de Waddenzee en de Waddeneilanden hebben daar ook last van en daar komt de klimaatopwarming nog bovenop.
“Een van de ‘attracties’ op Rottermerplaat is de lepelaarkolonie op de Zuidkwelder. Vandaag hebben we met laagwater en warm weer, zodat de eieren niet te veel afkoelen, de nesten in de kolonie geteld. […] We weten nu, lepelaars zijn ontzettende relaxte vogels. Een stuk meer ontspannen dan meeuwen. Ze blijven lang op het nest zitten en komen heel snel weer terug. Binnen een paar minuten hebben we de verschillende clusters va nesten in kaart gebracht en het aantal eieren geteld. In totaal vonden we 31 nesten met gemiddeld 2,7 ei. […] Eigenlijk waren we best tevreden over onze snelle actie. En we waren nog maar een meter of vijftig van de kolonie verwijderd, toen de eerste vogels alweer terugkeerden […]. Dat was een pak van ons hart.
Eigenlijk waren we best tevreden over onze snelle actie, maar bij het invoeren van de gegevens moesten we toch even slikken. 31 nesten zijn 20 nesten minder dan vorig jaar en bijna 50 nesten minder dan in 2017.”
Aaldrik en Nicolette zijn geïnspireerd door de milieufilosoof Arne Naess (1912-2009). Hij was een van de eerste denkers die de mensen opriep weer in balans met de natuur te komen, minder te consumeren, minder te vervuilen. Het is mooi te zien hoe het duo worstelt met kleine dagelijkse dingen waarvan ze vinden dat die niet klopt met hun ‘levensfilosofie’ maar toch wel fijn zijn om te doen of te hebben. Ontwapend en eerlijk. Tegen het eind van het boek wordt het steeds beschouwender. “Wat voor ons wel duidelijk is geworden is dit: om de natuur te beschermen hoeven we niet per se meer te doen, we zouden vooral meer moeten laten.”
Heerlijk boek. “Toch een klein punt van kritiek, er had iets meer geologische informatie over Rottumerplaat in kunnen staan, over bijvoorbeeld de vorm en de grootte van het eiland. Een thematische kaart met geologische en begroeiingskenmerken had ook geholpen.” Toch klein punt van kritiek, er had iets meer geologische informatie over Rottumerplaat in kunnen staan. Misschien iets voor een tweede druk.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
