Geen sjabloon, maar een script
The Epigenetics Revolution lijkt minder op een populairwetenschappelijk boek dan op een licht gepopulariseerd reviewartikel.
The Epigenetics Revolution, GeneHow Modern Biology is Rewriting Our Understanding of Genetics, Disease and Inheritance van Nessa Carey, hoogleraar epigenetica aan het Londense Imperial College, duikt een stuk dieper in de moleculaire genetica dan gebruikelijk voor dit soort boeken, maar dat wil niet zeggen dat het een slecht boek is. Carey schetst een zeer compleet en uiterst fascinerend overzicht van de epigenetica.
Een van de fraaiste metaforen die ze introduceert, is dat DNA geen sjabloon is, maar meer een script. Ze trekt de vergelijking met twee films over Romeo & Juliet, een uit 1936 en een uit 1996. Carey schrijft daarover: “Beide films gebruikten Shakespeare’s script, maar de films zijn totaal verschillend. Hetzelfde uitgangspunt, verschillende uitkomsten.” Je voelt het al aankomen: zo is het ook met ons DNA.
Afwijkende stofwisseling
We wisten al van de nurture/nature-discussie dat omstandigheden grote invloed hebben op ons uiterlijk en gedrag. Daarom zijn genetisch identieke tweelingen niet exact hetzelfde. In Carey’s woorden: “Epigenetica drijft een wig tussen tweelingen.” Inmiddels weten we dat epigenetische eigenschappen – omkeerbare veranderingen aan ons DNA – zelfs erfelijk kunnen zijn. Carey maakt duidelijk hoezeer dit ons begrip van de genetica compliceert.
Een van de meest tot de verbeelding sprekende voorbeelden in de epigenetica is de Nederlandse Hongerwinter (1944/1945), die ook Carey aanhaalt in haar boek. Dankzij de grondige administratie van Nederlandse ziekenhuizen konden wetenschappers volgen wat er gebeurde met de kinderen wier moeder ernstige honger had gehad in de eerste drie maanden van haar zwangerschap. De kinderen, en zelfs hún kinderen, hadden een grotere kans op overgewicht en hart- en vaatziektes op volwassen leeftijd.
“Epigenetica drijft een wig tussen tweelingen”
Inmiddels zijn er sterke aanwijzingen dat methyleringspatronen op genen die een rol spelen bij de stofwisseling hiervoor verantwoordelijk zijn. Je zou kunnen zeggen dat de stofwisseling bij hongerwinterkinderen anders is afgesteld: hun lichaam slaat beschikbare calorieën eerder op in vet, als buffer voor de periodes van honger. Genetici dachten aanvankelijk dat die methyleringspatronen tijdens de vroegste fase van bevruchting werden gereset, maar sommige genen lijken hieraan te ontsnappen, waardoor hun nakomelingen er ook nog last van hebben.
Het is nog onbekend waarom dit zo is, en dat schetst de belangrijkste boodschap van het boek: de epigenetica is grotendeels onontgonnen gebied. De epigenetica belooft daarom inderdaad een revolutie in de manier waarop we kijken naar erfelijkheid en een beter inzicht in de subtiele verschillen tussen mensen in de manier waarop we bijvoorbeeld medicijnen metaboliseren, reageren op prikkels en voedsel verteren.
—
Eerder verschenen in C2W
