Met plezier het geloof vaarwel zeggen
[Recensie] Het is moeilijk te zeggen hoeveel mensen ze precies van het geloof hebben afgeholpen. Ik heb het over evolutiebioloog Richard Dawkins, journalist Christopher Hitchens en de filosofen Daniel Dennett en Sam Harris. Het zullen er genoeg zijn. The God Delusion, God Is Not Great, Breaking the Spell en The End of Faith, die alle in het eerste decennium van deze eeuw verschenen, zijn verplicht leesvoer voor iedereen die bereid is zich kritisch tegenover religie op te stellen (en een feest om te lezen voor wie zijn of haar geloof al vaarwel heeft gezegd). Wie die leeslijst echter te imponerend vindt, of niet weet waar te beginnen, doet er misschien goed aan eerst The Four Horsemen door te bladeren. Deze transcriptie van het – opmerkelijk genoeg – enige gesprek dat de vier beroemdste atheïsten van deze tijd samen gehad hebben, biedt een handzame inleiding in hun denken.
Enthousiast, nieuwsgierig en met humor
Uiteraard geeft hun discussie veel blijk van overeenstemming – dat heb je nu eenmaal met gelijkgestemden. Het is interessanter om de (nuance)verschillen tussen de auteurs tijdens het gesprek naar boven te zien borrelen. Dawkins heeft met name een probleem met de onzin die in naam van religie verkondigd wordt. Hitchens legt veel meer nadruk op de misdaden die religie op zijn geweten heeft. Harris wijst er terecht op dat niet elke religie even verwerpelijk is: sommige religies hebben veel meer doden op hun geweten dan andere. Dennett wijst, ten slotte, op de positieve kanten die religie met zich meebrengt, zoals troost en gemeenschapsvorming. Punt is uiteraard wel dat de religie in een juiste hoeveelheid geconsumeerd dient te worden. Hun enthousiasme, nieuwsgierigheid en humor maakt de uitwisseling van ideeën tussen deze vier heren een genot om te lezen.
Bovendien heeft hun gesprek nog niets aan actualiteit ingeboet. In bijvoorbeeld het licht van de discussie over de terugkeer van Syriëgangers is het belangrijk te wijzen op de gevaren die een fundamentalistisch wereldbeeld voor de samenleving met zich meebrengt. Met jihadisten valt niet te debatteren: je voegt je naar hun wil, of ze brengen je om het leven. Dat zouden Theo van Gogh, de Deense cartooncrisis en het bloedbad bij Charlie Hebdo toch moeten hebben duidelijk gemaakt. Harris hamert hier het meest op, maar Hitchens is hierin het felst. “Ik heb geen enkele belangstelling voor het gedachtegoed van jihadisten,” schampert hij, “alleen voor het verbeteren van methoden om hen te vernietigen.” God hebbe zijn ziel – gelukkig hebben we de transcriptie nog.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
