"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

The happy isles of Oceania

Zaterdag, 2 oktober, 2021

Geschreven door: Theroux Paul
Artikel door: Alek Dabrowski

Paul Theroux over de Fiji-eilanden

[Recensie] Voor de vakantie had ik deze pil van dik 700 pagina’s meegenomen.  De Fiji-eilanden liggen afgelegen, Hoenderloo is ook niet naast de deur. Paul Theroux reisde heel Oceanië door, vanaf Nieuw Zeeland en Australië, naar Tonga, Samoa, Paaseiland, Hawaii en alles wat daar tussen ligt. Hij nam zijn eigen Kajak mee om rond te peddelen. Het is een prachtig boek.

Theroux heeft zelf moeite met de term reisboek; terecht, dit is meer dan een reisverslag. Hij praat overal met de lokale bevolking, beschrijft het unieke van ieder eiland, maar onderzoekt ook de taal, houdt zich bezig met geografie, antropologie, geschiedenis, enz. Hij schrijft grappig en vlot, heeft oog veel bizarre details en laat zich zelden meeslepen door teveel emotie.

De gesprekken met prachtige anekdotes zijn oneindig, een selectie dan maar. Cooktown, Australië, staat bekend om zijn ruige cafés, maar “every place has three bars inside it. There’s the animal bar, the regular bar and the snobs bar.” Theroux belandt uiteraard een keer in de beestenbar.
De gemiddelde Australiër moet niets van Aboriginals (Abo’s) hebben. Een van de argumenten is dat zij zoveel drinken, terwijl drinken juist de grote hobby is van de blanken. Alleen slaan zij elkaar hierbij op de schouders, lachen hard en noemen elkaar ‘mate’! Aboriginals zitten daarentegen zwijgend tegen een boom een fles te legen.
Op het eiland Omarakhana (de Trobiands) is het traditioneel een taak van de Chief om voor het weer te zorgen. De vorige chief deed dat niet zo goed en is vervangen. De huidige zorgt voor uitstekend weer, doet hij overigens al van jongs af aan. Theroux verhaalt veel over missionarissen; zodra ze hun kans schoon zagen trokken zij naar deze eilanden om de bevolking te bekeren. Op verschillende eilanden is dat gelukt.

Ook zevendedagsadventisten en Mormonen deden en doen er hun werk. Soms kregen ze geen poot aan de grond zoals op Vanuata, waar de missionarissen zongen, dansten en vertelden hoe de eilandbewoners moesten leven. Zodra ze weg waren gingen zij gewoon door met hun leven volgens eeuwenoude tradities en een zuiver Animistisch geloof.

Kookboeken Nieuws

Erg onchristelijk is ook het Yam-festival op de Trobiands. In deze matriarchale maatschappij bespringen vrouwen en meisjes tijdens het feest met 6 of 7 tegelijkertijd een man. Het feest duurt 2 maanden…

Een onderwerp dat vaak ter sprake komt is kannibalisme. Het heeft bestaan, maar over het hoe en waar en of het nog bestaat gaan de meest wilde verhalen rond. Een mooie verklaring voor het vele spam eten op o.a. de Samoa-eilanden is dat dit de smaak van mensenvlees het dichts nadert, dus ook een bewijs dat kannibalisme bestond op de Samoa’s.
Paul Theroux onderzoekt op elk eiland de taal; hij vraagt naar een rijtje bekende woorden en vergelijkt deze met de woorden op andere eilanden. Ook vraagt hij waar de mensen op een eiland ooit vandaan kwamen. Hij krijgt mythische verhalen te horen: van de krokodillen, de haaien, uit zee of uit een vulkaan, maar ook vanuit een ander eiland. Het maakt soms nogal uit of je een Polynesiër of een Melanesiër bent en of je als Polynesiër afstamt van een Melanesiër (volgt u het nog?) of omgekeerd.

Thor Heyerdahl ontwikkelde de theorie dat de oorspronkelijke bewoners van o.a. Paaseiland afkomstig waren uit Zuid-Amerika. Zij trokken dus Westwaarts. Om te bewijzen dat dit kon volgde hij deze route op een vlot. Maar bewijzen dat iets kan wil niet zeggen dat het zo gegaan is. De gangbare theorie is dat er ooit Oostwaarts werd gekoloniseerd. Alle bekende feiten: taal, cultuur, dna-materiaal wijst hierop. Toch is Heyerdahl als populist erg bekend en wordt hij als het uitkomt, bijvoorbeeld door de mormonen, instemmend aangehaald.
Een vraag die regelmatig in het boek opduikt is waarom eilandbewoners erop uittrokken naar andere eilanden? Bekende verklaringen zijn het bevolkingsoverschot, oorlogen en verbanning. Theroux noemt er één die ik nog niet eerder hoorde. In het gebied leven veel trekvogels. Mensen zagen deze overvliegen en dachten wellicht, waar deze vogels heengaan moet het goed zijn, laten we ze achterna varen.

Paul Theroux windt zich zelden echt op, meestal beschrijft hij op humoristische wijze iemand zodanig dat je wel aanvoelt wat hij echt van die persoon vindt. Als het om de milieuramp gaat die de Pacific treft, is hij erg serieus. Hij noemt de Fransen wrede kolonisten en uitbuiters. Sommige eilanden zijn voor eeuwen verziekt door hun kernproeven. Over de Franse soldaten op Tahiti heeft hij ook geen goed woord over en hij vertelt de volgende anekdote na: ze nemen een meisje als maîtresse, geven haar een kunstgebit als betaling, maar als ze even naar Frankrijk gaan moet het meisje haar gebit inleveren opdat de concurrentie haar niet te knap vindt. Naast kernproeven is er het afval, het tekort aan water, het uitsterven van diersoorten, het verdwijnen van culturen  etc. etc. Leuk is het allemaal niet, toch vindt hij er de meest prachtige plekken ter wereld. 

Over de nieuwe kolonisatie van de Pacific, “everybody is looking for a playground in de Pacific”, gebruikt hij de mooie term Nipponized: Japanners die stukken grond opkopen, hotels neerzetten, de plaatselijke bevolking hun bron van inkomsten afnemen en hun werk aanbiedt in de toeristenindustrie en natuurlijk een golfbaan aanleggen.
Tenslotte is het een boek waardoor je gewezen wordt op andere schrijvers die over de Pacific schreven en die je ooit nog eens moet lezen. Melville, Bougainville, Jack London en Mark Twain zijn toegevoegd aan mijn te lezen lijst. Wie nog een goed (vakantie)boek zoekt, lees deze Paul Theroux!

Eerder verschenen op Uitgelezen boeken