"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Theo Hobsons gelovig humanisme

Zondag, 30 juni, 2019

Geschreven door: Rick Benjamins
Artikel door: Wolter Huttinga

Wat zit er achter die boze verongelijktheid?

De auteurs

[Recensie] Rick Benjamins is docent dogmatiek en bijzonder hoogleraar vrijzinnige theologie aan de Protestants Theologische Universiteit. Met enige regelmaat haalt hij buitenlandse theologen voor het voetlicht die het wellicht verdienen ook in Nederland gelezen te worden en die een impuls kunnen geven aan het liberaal-christelijke gedachtengoed.

Dat is in dit geval Theo Hobson, een Engels protestants theoloog die zelf meewerkte aan deze bundel die een inleiding in zijn denken vormt.

Thematiek

Dans Magazine

Op 15 maart [2019/red.] komt Hobson in Utrecht de jaarlijkse Vrijzinnige Lezing houden, dus is het niet verwonderlijk dat dit boek een beetje aanvoelt als een inleidingsbundel.

Pakweg driekwart van het boek is gevuld met wat je Hobsons echte werk kunt noemen: opiniërende artikelen in kranten en op websites. Hobson staat met één been in de academische wereld maar is als theoloog vooral journalistiek actief. Deze artikelen worden gevolgd door een stevige inhoudelijke samenvatting van Hobsons werk door Rick Benjamins, die tot slot nog een interview met hem houdt.

Wat is nu de pointe van het werk van deze veelzijdige denker? Hobson noemt het seculier humanisme de belangrijkste vrucht die we vandaag de dag kunnen plukken van onze protestantse traditie. Hij eert het protestantisme en wil het ook graag overeind houden tegenover het katholicisme dat hij vreest als te autoritair en institutioneel. Het protestantisme eert de vrijheid-scheppende ruimte van het Woord en riep daarmee het humanisme in het leven. Tegelijk, ontdekte Hobson ook pas later, moeten protestanten hoognodig het rituele, het vierende en cultische karakter van het geloof weer opnieuw gestalte leren geven.

Protestantse verwarring

Wat na lezing vooral achterblijft is de ongekende ingewikkeldheid van het protestantse probleem. Hobson schrijft voortdurend erg stellig, maar zijn zekere, polemische toon kan niet echt verhullen dat hij ook zelf in verwarring is.

Wat is liberaal protestantisme nu eigenlijk? Heeft het een eigen stem of vorm? Heeft het toekomst? Dat zijn goede vragen en Hobson heeft er ongeveer zijn levenswerk van gemaakt ze te beantwoorden. Die antwoorden vind ik echter tamelijk gekunsteld – bovengenoemd pleidooi voor een uitbundig ‘vierend’ liberaal protestantisme nog het meest. Hobson is erg goed in het polemiseren tegen posities die hij verkeerd vindt, of die een onjuiste analyse geven, maar in begrijpelijke termen aangeven waar liberaal protestantisme nu voor staat is ook voor hem een onmogelijke opgave. Of toch: het mag de levensbeschouwelijke bodem aanleveren voor seculier humanisme.

Gepeperde zinnen

Lekker polemisch uit de hoek komen, laat dat maar aan Hobson over. Wat te denken van een artikel onder de kop Homovriendelijk christendom is een zelfgenoegzame subcultuur geworden? Daar gaan we: “Het heeft geleid tot de voortzetting van een nogal slappe vorm van liberalisme die spreekt van zelfhulptherapie en politieke correctheid. Het feminisme heeft hier natuurlijk ook aan bijgedragen. ‘Accepteren wie je bent’, het narratief van homorechten (en van feministen), zou niet verward moeten worden met christendom, dat leert dat je ernaar moet streven heel veel beter te worden dan je bent. Het wijst het christendom in de richting van de softe spiritualiteit.”

Reden om dit boek niet te lezen

Bovenstaand citaat is kruidig, maar roept ook vragen op. Er valt nog heel wat uit te diepen en door te vragen naar aanleiding van dergelijke beweringen. Waarom is het christendom dan precies meer dan een seculier emancipatiediscours? En stel dat Hobson zijn eigen suggestie zou doorvoeren, zou het dan niet weer bij iets veel orthodoxers uitkomen dan hij prettig vindt? Steeds wanneer Hobson iets positief uiteen zou kunnen gaan zetten is zijn artikel echter alweer afgelopen. Een artikel waarin hij de nieuwe atheïsten aanvalt eindigt met de zin “het is nu tijd voor een serieuze discussie”. Prima, alleen jammer dat die buiten het artikel valt, waarin hij lekker virtuoos op zijn intellectuele tegenstanders heeft lopen schieten.

De harde en vaak rancuneuze toon maken Hobsons schrijfsels soms lastig verteerbaar. Hij kan scherp analyseren, maar je vraagt je af of er meer achter zit dan boze verongelijktheid. Ik hoop maar dat hij niet op Twitter zit.

Reden om dit boek wel te lezen

En toch leest het ook lekker weg. Hobson zou een geweldige columnist voor Trouw zijn: lekker fel en intelligent en een vurig verdediger van het protestantisme. De ene week kan hij weer totaal anders klinken dan de andere, maar je hebt altijd iets om je over op te winden.

Verder schreef Benjamins een tamelijk heldere, diepgaande en maar een heel klein beetje saaie inleiding op Hobsons denken. Ik had na het lezen van dit boek een goed beeld van deze Britse theoloog, van wie ik hiervoor nog nooit gehoord had.

Eerder verschenen in Trouw

Boeken van deze Auteur:

Boven is onder ons

Levensduiding in het licht van transcendentie

Theo Hobsons gelovig humanisme

Theo Hobsons gelovig humanisme - Christelijk geloof en seculier denken

Liberaal christendom