"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Tom is dood

Vrijdag, 29 juni, 2018

Geschreven door: Marie Darrieussecq
Artikel door: Ger Leppers

Als Tom nog had geleefd

De Franse auteur Marie Darrieussecq schreef een razend knappe roman over de dood van een kind. Maar toch is het boek Ger Leppers niet lang bijgebleven.

[Recensie] Sommige schrijvers – ook in Nederland hebben we van deze soort een aantal levende exemplaren rondlopen – lijken geabonneerd op plagiaatbeschuldigingen. De Franse schrijfster Marie Darrieussecq was inmiddels al twee keer de pineut, en dat is in haar geval toch tamelijk verrassend, want zij is een van de origineelste jonge schrijfsters van het moment.

Toch werd zij na het verschijnen van de Franse versie van Tom is dood (Tom est mort) door de met haar bevriende collega-schrijfster Camille Laurens in een lang artikel van ’psychisch plagiaat’– wat dat ook moge zijn – beschuldigd. Waar Laurens op doelde was, dat zij zelf een aantal jaren eerder écht een zoontje had verloren. Daarvan ze het relaas gedaan in haar roman Philippe.

De affaire was in Frankrijk het grote literaire schandaal van het afgelopen najaar [2008/red.]. De gezamenlijke uitgever van de schrijfsters koos resoluut de zijde van Darrieussecq, en Camille Laurens was zowel haar uitgever als haar vriendin kwijt. Eerder was Marie Darrieussecq ook al eens door Marie NDiaye van ’na-aperij’ beschuldigd, na de verschijning van de roman Naissance des fantômes.

Boekenkrant

Hoe dat alles ook zij, deze korte roman is eigenlijk meer een lange novelle. Het verhaal wordt verteld door een jonge Française die gehuwd is met een Engelstalige Canadees. Kort nadat het gezinnetje voor het werk van haar man uit Canada naar Australië was verhuisd, heeft de vrouw één van haar drie kinderen verloren. Het jongetje, Tom, was nog maar iets meer dan vier jaar oud toen het ongeluk plaatsvond dat hem het leven kostte.

Een decennium na zijn dood pakt zijn moeder, emotioneel verwoest, de pen op om haar herinneringen aan hem, en aan de manier waarop Tom zijn einde vond , op te schrijven. Nooit heeft ze van het gebeurde kunnen loskomen, tien jaar lang al gaan haar gedachten, keer op keer en onafwendbaar, terug naar de noodlottige dag, In wat een lange litanie lijkt, kijkt ze terug op hoe Tom zich gedroeg, hoe zijn karakter was, steeds weer vraagt ze zich af hoe hij nu zou zijn geweest als hij nog had geleefd.

Ze is bang dat ze, door deze vorm van onvoorwaardelijke trouw aan wat onherroepelijk voorbij is, haar overlevende kinderen en haar man tekort doet, en in haar hart weet ze dat dat ook inderdaad het geval is. Maar ze kan niet anders, dat realiseert ze zich tegelijkertijd maar al te goed, en ook daarover voelt ze zich uiteraard weer schuldig. Hoezeer die schuldgevoelens terecht zijn, wordt pas duidelijk in de laatste alinea van het boek, waarin de toedracht van Toms dood wordt onthuld.

Plagiaat of niet, de manier waarop Darrieussecq in dit boek laag na laag het verdriet en de schuldgevoelens van haar personage afpelt, en vooral de wijze waarop zij in de dagelijkse voortgang van het leven steeds weer nieuwe bronnen weet te vinden die dat verdriet een impuls kunnen geven, is razend knap en getuigt van een groot inlevingvermogen.

Hoe komt het dan dat het boek, ondanks die niet geringe kwaliteiten, toch al na een dag uit mijn gedachten was verdwenen? Wat ontbreekt eraan? Lezers die waarde hechten aan herkenbaarheid, die zich willen kunnen inleven in de denkwereld van een personage, worden met dit boek op voortreffelijke wijze bediend.

Maar wie meer verlangt dan dat – een visie, bijvoorbeeld, op de tragiek van het menselijk bestaan in een ruimer verband, ideeën over het fundamenteel onrecht dat op verwoestende wijze in een mensenleven kan binnendringen –, die zal bij het dichtslaan van dit boek, hoe knap het vaak ook is, een licht knorren van de intellectuele maag moeilijk kunnen onderdrukken.

Eerder verschenen in Trouw


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Zeewee

Ons leven in de bossen

Tom is dood

Je moet veel van mannen houden