Een wetenschappelijke zoektocht naar het einde van het leven
[Recensie] “In de volheid van de tijd zal al het leven sterven.” Deze sombere waarheid is min of meer de conclusie van Brian Greene, hoogleraar natuurkunde aan de Columbia University in de Verenigde Staten, in dit boek waarin hij zich bezint op ons menselijk doen en laten dat uiteindelijk in het niets zal oplossen.
De stelling van Greene is dat het leven op aarde het niet volhoudt volgens de huidige stand van wetenschap over ons en het universum. Hij gaat verder vanuit het denken van mensen als Otto Rank, Jean-Paul Sartre en Oswald Spengler en zegt dat we de dood willen overstijgen door ons te hechten aan iets permanents dat ons zal overleven: kunst, wetenschap, onze families en alles wat het leven op aarde ons heeft te bieden.
Greene is als theoretisch natuurkundige en snaartheoreticus op zoek naar wetten en waarheden die tijd en plaats overstijgen: “De betovering van een wiskundig bewijs is misschien dat het voor altijd blijft bestaan”. Hij beseft dat na zijn dood zijn werk zal voortleven als onderdeel van het geheel van wetenschap en kennis. Als kosmoloog weet hij echter dat dit een illusie is:
“Zoals onze tocht door de tijd duidelijk zal maken, is het leven waarschijnlijk van voorbijgaande aard en zal al het begrip dat bij het ontstaan ervan is ontstaan, vrijwel zeker met de conclusie verdwijnen. Niets is permanent. Niets is absoluut”.
In zijn boek komen tijd, energie, zwaartekracht, oerknal en biologie ter sprake maar ook het zich nog steeds uitbreidende universum en het menselijke DNA dat we met elkaar gemeenschappelijk hebben. Het boek bevat veel wetenschappelijke kennis zoals het feit dat elke cel in ons lichaam elke seconde zo’n 10 miljoen moleculen verbruikt.
Ook schrijft Greene over bewustzijn, vrije wil, taal en religie. Dan gaat het over de wijze waarop mensen het leven zin geven en de vraag waarom mensen elkaar verhalen vertellen, de vraag waarmee het boek opent. De fysica kan neurologische processen in ons lichaam verklaren maar komt uiteindelijk niet bij het geheim van de menselijke geest en ons bewustzijn.
Wat is ons uiteindelijk perspectief? Greene zegt aan het eind van zijn boek:
“Nabokovs beschrijving van een mensenleven als een ‘korte lichtstraal tussen twee eeuwigheden van duisternis’ kan van toepassing zijn op het fenomeen van het leven zelf.”
Het is aan ons om hiervan te maken wat we willen. We kunnen over de eeuwigheid nadenken “… en hoewel we naar de eeuwigheid kunnen reiken, kunnen we de eeuwigheid blijkbaar niet aanraken”.
Het is geen gemakkelijk geschreven boek. Greene heeft zeker zijn best gedaan om voor een breed publiek te schrijven maar stijl, inhoud en denkwijze vergen veel van de gemiddelde lezer. Wie niet enigszins thuis is in deze en andere wetenschappen, zal de auteur niet overal goed kunnen volgen omdat hij in feite toch wel de nodige voorkennis veronderstelt.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
