Aanpassen of ten onder gaan
[Recensie] Turn de tide is een indrukwekkend project van fotograaf Sijmen Hendriks. Vanaf 2014 trok hij langs de Noordzeekusten en legde hij zijn ‘vogels van de Noordzee’ vast. Hendriks bezocht de kusten van Engeland, België, Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen, verschillende eilanden in de Waddenzee en eilanden in het noorden van de Noordzee zoals Orkney en Shetland. Het project is dit najaar (2019) afgerond met een tentoonstelling in het Natuurhistorisch Museum in Rotterdam met de titel Turn the tide, en met het gelijknamige fotoboek. Het fotoboek is geen catalogus bij de tentoonstelling want het boek brengt honderden foto’s, terwijl de tentoonstelling maar enkele tientallen foto’s toont.
In het prachtig vormgegeven boek, geschikt voor elke salontafel, zijn de foto’s vaak pagina vullend en een enkele keer op twee pagina’s afgedrukt. Je kunt heerlijk speuren naar elk detail op de foto, elke golf, elke rots en natuurlijk elke vogel. Hendriks’ foto’s zijn aan de ene kant idyllische beelden van zilvermeeuwen, jan-van-genten of zeekoeten in de vlucht boven de zee, boven de rotsen, boven de stranden. Mooie beelden van broedende of voedende vogels in duinen en op rotswanden. Beelden zoals je ze kent van National Geographic en van een standaard natuurfotoboek.
Industrialisatie
Hendriks doet echter meer, hij toont in zijn boek ook de industrialisering van de Noordzee. We zien de hoogovens in Velzen langskomen, de veerboot tussen Dover en Calais, de volgebouwde kust van België, de fabrieken aan de grens van het Teesmouth natuurpark aan de Engelse kust. Ook op deze foto’s hebben de vogels de hoofdrol. Maar dan zijn de beelden grimmiger, zien we de vervuiling en hoe het leefgebied van de vogels onder druk staat. Sommige vogels hebben het zwaar, ze foerageren van oudsher op stranden die nu in de zomer door het massatoerisme bezocht worden en die naar elders moeten uitwijken. We zien dat nestgebieden vervuild raken of nieuwe bestemmingen krijgen waardoor er geen plaats meer is voor vogelsoorten die er eeuwen nestelden. Menige vogelsoort van de Noordzee staat op de zogeheten rode lijst van bedreigde dieren.
Maar er is ook goed nieuws. Natuurbeschermers grijpen in waar het kan. We zien foto’s van het drukke strand in Renesse waar tijdelijk een stuk is afgezet om er de strandplevieren te kunnen laten broeden. In Noorwegen maakte de zeearend een spectaculaire come-back nu er minder met pesticiden wordt gewerkt.
Overleven
Sommige vogels, zo leert Turn the tide ook, hebben geen natuurbeschermers nodig om te overleven. Zij passen zich aan en lijken zich niets aan te trekken van de nieuwe werkelijkheid waar mensen het Noordzeegebied domineren. De mooiste foto’s in het boek zijn daarom wel die van de drieteenmeeuwen kolonie in Newcastle. Hendriks schrijft: “Midden in het centrum van Newcastle bevindt zich een kolonie drieteenmeeuwen. Deze zeevogels gebruiken gebouwen en een brug als alternatief voor de kliffen waar ze normaal gesproken broeden.” Het zijn prachtige foto’s met tientallen nesten bovenop de richels van gebouwen. Ondanks de wat sombere boodschap in de inleiding van het boek, dat het er allemaal slecht voorstaat met de natuur rond de Noordzee, geeft Hendriks met deze foto’s misschien een kijkje in de keuken van de toekomst. Natuur past zich aan, de vogels passen zich aan. De vervuiling van de mens zal nog niet zijn hoogtepunt hebben bereikt, het ombuigmoment moet nog komen, maar er zal altijd een toekomst zijn voor vogels van de Noordzee. Dat laten de drieteenmeeuwen daar in Newcastle zien.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
De tentoonstelling Turn the tide is nog tot en met 8 december in Rotterdam te zien. In Bazarow Magazine hebben enkele weken foto’s gestaan uit het boek. Kijk bijvoorbeeld hier voor de foto’s over de drieteenmeeuwen in Newcastle.
NB. Sijmen Hendriks ken ik al lange tijd, dat kan mijn enthousiasme over dit boek natuurlijk beïnvloeden. In de jaren tachtig maakten we samen een trektocht door de Pyreneeën. Sijmen was al aan het fotograferen, ik keek naar de vogels van de bergen. Hij was toen nog niet zo met vogels in de weer, dat kwam later. Ik zou wel een nieuw project willen voorstellen: Vogels van de bergen. En dan loop ik weer een keer mee.
