Taalkunde is zo saai nog niet
[Recensie] Om nieuwe ervaringen op te doen, hoef je niet per se in het vliegtuig te stappen. Ook je thuisland kan vol verrassingen zitten. Sterker nog, met Vakantie in eigen taal van taaljournalist Gaston Dorren kun je vanuit je luie stoel nieuwe ervaringen opdoen. Voor mensen met een talenknobbel, een talenstudie achter de rug en andere talengeeks, is verbazing en een grote grijns gegarandeerd. Voor de meer gemiddelde Nederlander zit dat er helaas niet in.
De manier waarop Vakantie in eigen taal gepresenteerd wordt – op de site van de uitgever, door de kaft, in de tekst op de achterflap – wordt indruk gewekt dat Gaston Dorrens bundeling van columns vergelijkbaar is met boeken als Taal is zeg maar echt mijn ding van Pauline Cornelisse. Wanneer je met die insteek het boek openslaat, kom je helaas van een koude kermis thuis.
Wat maakt Dorrens bundel zo anders dan die van Cornelisse? Dat zit ‘m vooral in de diepgang van de onderwerpen. Waar Cornelisse op de oppervlakte blijft en het vooral moet hebben van grappige, herkenbare situaties, duikt Dorren dieper de materie in. Hij vergelijkt talen, begeeft zich voorzichtig op het gebied van etymologie, gebruikt vaktermen, gebruikt slimme woordspelingen en gaat in op de herkomst van taalfouten. Interessant als je veel van taal weet, maar lastig en langdradig als je vooral op zoek was naar leuke feitjes.
De leuke feitjes zijn er trouwens zeker wel. Neem een verhandeling over het woord ‘privé’. Normaal gesproken staat er een spatie tussen een bijvoeglijk en een zelfstandig naamwoord. Bij privé is dat niet het geval: “Als de brieven privé zijn, zijn het geen privé brieven of privée brieven, maar privébrieven. Privé heeft, paradoxaal genoeg, geen privéruimte nodig. Geen spatie.” Als je geniet van dit soort kleine grapjes, zijn de slotzinnen van de column helemaal lekker: “Waarom gedraagt privé zich dan toch zo raar? Ik kan het niet achterhalen. Het woord heeft zo zijn privéredenen, zou ik bijna zeggen.”
Er is nog veel meer moois – vooral voor dialectsprekers. Dorren is een rasechte Limburger en verloochent zijn afkomst zeker niet. Voor alle Limburgers, maar ook voor alle andere dialectsprekers is Vakantie is eigen taal erg herkenbaar. Uitspraakproblemen, het afleren van specifieke uitdrukkingen, de blijdschap dat dialecten nog altijd voortbestaan, noem maar op. Tegelijk leert zelfs de meest doorgewinterde dialectspreker zeker veel bij, bijvoorbeeld over invloeden van allerlei talen op het Limburgs en het ontstaan van vooroordelen over dialecten.
Vakantie in eigen taal is zo veelzijdig – zowel in positieve als in negatieve zin – dat het een moeilijk boek is om in één zin samen te vatten. Dorren omschrijft zijn boek zelf misschien nog wel het best in zijn voorwoord: “Het resultaat is naar ik hoop een gevarieerd en waarschijnlijk ietsje rommelig boek over een wispelturige en misschien wel even rommelige taal, het Nederlands: over zijn spelling en grammatica, zijn klanken en dialecten en nog een aantal aspecten meer.”
Het is geen boek om in één ruk uit te lezen. Wanneer je de columns gedoseerd tot je neemt en de meest interessante eruit pikt om je vol verbazing aan te vergapen, kun je er veel plezier aan beleven. Je krijgt haast zin om taalkunde te gaan studeren. Geen makkelijke schaterlach, maar wel intelligente verwondering. Ondanks de titel is het geen boek voor aan het zwembad met een cocktail in je ene hand en je zonnebril in de andere.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
