"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Vals weerzien

Dinsdag, 5 december, 2006

Geschreven door: Stevo Akkerman
Artikel door: Nicole Bauritius

Kiezen voor goed of slecht

Hoe is het om in een land met een totalitair systeem te leven? Hoe bepaal je voor jezelf wat goed is en wat slecht? Dit zijn grote vragen met ontelbare antwoorden. In Vals weerzienvolgen we de levens van twee mannen uit het communistische Tjechoslowakije, die elk hun eigen antwoorden hebben gevonden.

Antonín Brabec verdient zijn brood als spion. De droom van het communisme bestaat voor hem niet:

‘Het enige wat bestaat is het systeem, het systeem van een kleine groep machthebbers en een grote groep machtelozen, en de afspraak tussen die twee groepen is dat ze de taal spreken van het communisme. Maar de woorden die ze gebruiken hebben niets te maken met welke ideologie dan ook.’

Als hij in opdracht van de geheime dienst in het Westen aankomt, denkt hij laatdunkend over de dissidenten die slechts kunnen dromen van de reis die hij op kosten van de staat maakt. Voor Antonín is het communisme een spel, waarin hij meespeelt op een manier die hem het meeste voordeel oplevert.

Dans Magazine

Jindrich Dufek vindt als kind geen aansluiting bij leeftijdsgenoten en hij is regelmatig slachtoffer van zijn (pleeg)vader’s driftbuien. Met het communisme, waarover hij les krijgt bij de Pioniers (de jeugdclub van de communisten), krijgt hij een troef in handen. Zijn vader is geen trouw partij-aanhanger en het feit dat Jindrich dit weet, verleent hem ongekende macht. Zijn vader beseft dat als Jindrich hierover melding maakt bij de Pioniers, dit verstrekkende gevolgen voor hem kan hebben. Hij houdt zijn handen voortaan thuis, hoewel zijn gevloek er niet minder om wordt. Voor Jindrich word de partij zo zijn veilige thuishaven; de partij beschermt hem. Dat zijn vader straf verdient wegens kindermishandeling en niet vanwege zijn ongeloof in het communistisch systeem, realiseert Jindrich zich niet. De partij vertegenwoordigt voor hem het goede in algemene zin. Ook in zijn volwassen leven baseert hij zich op dit idee. Hij wordt lid van het districtscomité van de partij uit oprechte bevlogenheid. In dit werk krijgt hij te maken met morele keuzes, waarbij hij zich nog altijd baseert op de denkfout uit zijn jeugd. Met de val van het communistische systeem stort zijn wereld in en moet hij zich vastklampen aan zijn vrouw, die zijn denkfout altijd ingezien en begrepen heeft.

De Nederlandse Marga van Hout duikt door een persoonsverwisseling in het leven van de beide Tsjechen op. Juist deze bizarre wending in het verhaal is het ware feit waar het boek op geïnspireerd is. Met haar wordt het andere totalitaire systeem uit de 20e eeuw aangestipt: haar lot is bepaald tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zij is kind uit een pro-Duits gezin en daarmee prikkelt ook dit personage ons hedendaagse denken over wat goede en slechte keuzes zijn. Deze periode uit de geschiedenis komt eveneens aan bod in een verhaal dat Antonín van de eigenaar van het hotel waar hij tijdelijk werkt te horen krijgt. Het verhaal van zijn baas brengt in herinnering dat het tijdens de Tweede Wereldoorlog juist de communisten waren die vervolgd werden. Dit voorbeeld onderstreept de betrekkelijkheid van het maken van ‘de juiste keuze’.

De levens van deze drie personages en de vervlechting daarvan zetten aan het denken over morele keuzes die mensen maken. De loop van de geschiedenis geeft dan eens de een en dan de ander gelijk: achteraf is het makkelijk daarover te oordelen. Akkerman oordeelt niet, maar maakt elke keuze begrijpelijk. Het is aan de lezer om daarin zijn eigen weg te vinden. Door de veelheid aan verhalen en de levendige beschrijvingen van de personages en hun omgeving, heeft Akkerman dit tot een interessante ontdekkingstocht weten te maken.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Het klopt wel, maar het deugt niet. De maatschappelijke moraal in het nauw

Wat is dan goed?

De inboorling

Vals weerzien