[Recensie] Van Rome naar Romeins verschijnt tegelijk met de herinrichting van de Romeinse afdeling in het Allard Pierson Museum in het kader van het internationaal netwerk Keys to Rome. Het Romeinse Rijk ontsloten. Hoewel het boek gelijktijdig verschijnt is het niet zozeer een catalogus van de Romeinse collectie van het museum, maar vooral ook een overzichtswerk over de dynamiek en diversiteit binnen het Romeinse wereldrijk. De publicatie biedt dan ook een aanvulling op een bezoek aan de nieuwe vaste opstelling.
De publicatie stond onder eindredactie van Toon Vugts. De beeldredactie en -coördinatie was in handen van Paulien Retèl van de Universiteit van Amsterdam. Van Rome naar Romeins verschijnt in de Allard Pierson Museum Serie. Eerder verschenen in de serie De krim (2014) Eeuwig Egypte(2013),Troje. Stad, Homerus en Turkije (2012), Paard en Ruiter op de steppe van Mongolië(2012) en Etrusken. Vrouwen van aanzien, mannen met macht (2011).
Van Rome naar Romeins is bedoeld als overzichtswerk over het Romeinse Rijk. Hoewel het boek er wellicht één in een reeks van vele standaardwerken over het Romeinse Rijk lijkt, is het dit bepaald niet. Dit werk wil namelijk een ander Rome laten zien dan de standaardelementen die in de meeste werken naar voren komen. Zo wil deze publicatie verder gaan dan de thema’s legionairs, keizers, amfitheaters en het circus die in de meeste werken over de Oudheid naar voren komen. Classicus Frits Naerebout legt in de inleiding dan ook de nadruk op het feit dat het Romeinse Rijk als één geheel moet worden bestudeerd om de diversiteit te begrijpen. Dat gebeurt dan ook in deze publicatie aan de hand van verschillende thema’s.
“Het beeld van Rome als klein dorpje dat autarkisch een eigen identiteit ontwikkelde aan de oevers van de Tiber tot het, op grond van dat unieke DNA dat wij Romeins noemen, uitgroeide tot wereldmacht, klopt niet. Rome was altijd al onderdeel van een grotere wereld en wordt dat helemaal vanaf de periode rond 200 v.Chr. wanneer in de hellenistische wereld alles extra in beweging komt, niet in de laatste plaats door de Romeinse verovering van grote delen daarvan.” (p. 18)
De publicatie is opgedeeld in twee delen: ‘connectiviteit: mensen, dieren, planten en goederen’ en ‘connectiviteit: denkbeelden en route’. In deze twee delen komen zeven thema’s aan bod: ‘mensen en mobiliteit’, ‘een expanderend economisch netwerk’, ‘nieuwe voedselpatronen’, ‘veranderende wereldbeelden’, ‘de gebouwde omgeving’, ‘uiterlijk als expressie van identiteit’ en ‘nieuwe vormen van vermaak’. De thema’s worden behandeld aan de hand van veranderingen, zo staat de vraag naar verandering in de context van het Romeinse Rijk centraal. Anders dan in de meeste overzichtswerken zullen deze thema’s niet worden behandeld met een blik waarbij het centrum, oftewel Rome en Italië, tegenover de periferie, de provincies, wordt gezet. Dit werk onderscheidt zich door de verschillende gebieden juist in relatie tot elkaar te beschrijven, tegen de achtergrond van de centrale concepten van verandering en diversiteit. Om in het werk ook aandacht te besteden aan het lokale aspect, is er aandacht voor drie verschillende gebieden: het Italisch schiereiland, Egypte en de Lage Landen.
Elk thema start met een korte inleidende paragraaf die op het globale niveau aangeeft wat er binnen dat thema in het Romeinse Rijk verandert en hoe. Hierna volgens telkens drie casestudies die betrekking hebben op de drie hierboven genoemde gebieden. De thema’s behandelen ieder hun eigen onderwerp aan de hand van voorwerpen uit de collectie van het Allard Pierson Museum. Ik kan me vinden in de opmerking van Naerebout hierover in de inleiding:
“In zekere zin geeft dit boek daarmee een enigszins willekeurig overzicht van de Romeinse wereld, toch ontstaat hierdoor een redelijk compleet beeld.” (p. 21)
Het boek is er in geslaagd om de ogen te openen voor meer dan alleen stereotypebeelden van het Romeinse Rijk. Na het lezen van dit werk heb je als lezer een breed en divers beeld van het Romeinse Rijk gekregen. Hoewel het werk van de hand van verschillende auteurs is, heeft dit geen afbreuk gedaan aan de leesbaarheid van het boek. Iedere auteur gaat in op zijn specialisatiegebied en biedt de lezer inzicht in de verschillende facetten van het Romeinse Rijk, van de haardracht van vrouwen tot de behuizing en van de voedselgewoonten tot de economie. Dit laatste onderwerp behelst bijvoorbeeld het Fayoem-landgoed, het grootste archief uit Romeins Egypte. Aan de hand van de papyrusteksten, papyrusarchieven, werken van antieke auteurs en archeologisch materiaal is te herleiden hoe een dergelijke onderneming werd gerund en deel uitmaakte van een micro-economie van een Romeinse provincie.
Net als in de nieuwe vaste presentatie van de Romeinse collectie van het museum, worden in het boek verschillende objecten uit de collectie van het Allard Pierson Museum centraal gesteld. Deze zogenoemde sleutelobjecten bieden extra context bij de achtergrondinformatie die in het boek en in de opstelling gegeven wordt. Het werk is dan ook rijkelijk geïllustreerd, niet alleen met prachtige objectfoto’s, maar ook kaarten en reconstructietekeningen van Romeinse gebouwen en interieurs hebben een plaats.
Al met al kan gesteld worden dat dit boek erin is geslaagd een ander Rome te laten zien dan het stereotypebeeld dat vaak van Rome wordt geschetst. Het werk toont de vele verschillende gezichten van het immense Rijk en doet dit op een originele manier aan de hand van de collectie van het Allard Pierson Museum. Van Rome tot Romeins is dan ook een aan te raden overzichtswerk en veel meer dan een publicatie bij de herinrichting van de Romeinse afdeling. Ook zonder een bezoek aan het museum is het boek erg interessant en biedt het een informatief inkijkje in de dynamiek van de Romeinse wereld.
—
Eerder verschenen op Hereditas Nexus
