Meeslepend en informatief
[Recensie] Inuit. Het zal mogelijk associaties oproepen over mensen die in het poolgebied leven, flink ingepakt tegen de kou, levend van de jacht. Veel meer dan dat weten we niet van hen. Bérengère Cournut vult deze leemte op met Van steen en been. Voordat ze deze roman schreef had ze er al zeven jaar onderzoek naar de geschiedenis en de manier van leven van dat volk op zitten.
Het verhaal draait om Uqsuralik. Op een nacht heeft ze last van buikpijn, het blijkt het begin van haar eerste menstruatie. Ze gaat het sneeuwhuis uit en door de schrik, ze ziet bloed, hoort ze het gerommel niet. Het ijs scheurt en ze kan niet meer terug. Uqsuralik is op zichzelf aangewezen. Alles wat ze heeft is de kleding die ze aanheeft en wat gereedschap en andere benodigdheden. Geluk bij een ongeluk: de hond Ikasuk met haar vier jonkies is bij haar. Helemaal alleen is ze niet en ze heeft dus ook wat te eten.
Hiermee begint een lange reeks omzwervingen. In het uitgestrekte en heel dunbevolkte poolgebied is het bijna ondoenlijk om haar ouders weer terug te vinden. Ze sluit zich aan bij de eerste mensen die zij tegenkomt, alleen overleven is onmogelijk. De mensen hebben elkaar nodig en iedereen moet zijn steentje bijdragen. Haar leven verloopt op zich herkenbaar. Ze ontmoet een man, ze trouwen en krijgen een kind. Het zijn de omstandigheden die het bijzonder maken. Het leven is hard, de mensen ook, honger is een vaak voorkomend fenomeen en er zijn er niet veel die oud worden. Over de kou lees je weinig, het hoort erbij en ze zijn eraan gewend.
Op heel natuurlijke wijze leer je in Van steen en been het leven en de mores van de Inuit kennen. Zij zijn gewend hun leefgebied te delen met ijsberen en walrussen en ze laten die dieren met rust tenzij ze voedsel nodig hebben. Ze leven ook van allerlei soorten robben, en als het even wat minder koud is zijn er ook bessen.
Gezangen spelen een belangrijke rol. Het is een manier om verhalen te vertellen, maar ook om elkaar de maat te nemen als het zo uitkomt. Vreemd dat het nodig is zou je denken omdat men op elkaar is aangewezen, maar ook Inuit hebben zo hun onhebbelijkheden. Jaloezie, leugenachtigheid, onwaarachtigheid, en andere aandriften, het is er allemaal net als de uitwassen ten gevolge van hormonale oprispingen. Ook hen is niets menselijks vreemd.
Gaandeweg leer je ook over bijzondere details, die voor hen heel gewoon zijn en daarom ook terloops worden gebracht, maar wel bijzonder zijn. Het kauwen op dierenhuid om het soepel te maken om het voor wat dan ook te gebruiken is een voorbeeld, net als het nadoen van geluiden van dieren waarop ze jagen om ze dicht genoeg te kunnen. Ook zoiets: wapens die zijn gebruikt om landdieren mee te doden mogen niet worden gebruikt om zeedieren mee te doden, anders zou je je zomaar de woede van de geesten op de hals kunnen halen.
Wat gelijk ook aangeeft dat het mystieke leven heel belangrijk is. Geesten zijn onderdeel van de riten net als eigen varianten van sjamanisme.
Van steen en been is een prachtboek. Het is niet alleen een meeslepend verhaal over de lotgevallen van Uqsuralik, je steekt heel wat op van het leven van een volk dat leeft op een manier die heel ver van ons afstaat. Bérengère Cournut is er bijzonder goed in geslaagd om haar kennis over de Inuit op papier te zetten met de levensloop van Uqsuralik als rode draad.
—
Eerder verschenen op jkleest.nl
