Haat als lifestyle verpakt in humor
‘Haat’ is een zwaarbeladen woord. Hoofdpersoon Vincent Hensel weet daar alles van. Hij heeft – vindt hij zelf tenminste – alle reden om zijn vader uit de grond van zijn hart te verachten. Maar voor een boek met een hoofdpersoon vol haat, gaat Vertrouwd voordelig verrassend veel over liefde, familie en verlies. Peter Middendorps derde roman toont dat haat en liefde geleidelijk in elkaar kunnen overgaan.
De zestienjarige Vincent Hensel is een puber zoals vele andere: hij is dwars, accepteert geen gezag, ligt constant overhoop met zijn ouders en doet op nuchtere wijze verslag van zijn jeugd. Hij slijt zijn jeugd in Drenthe, in Emmen om precies te zijn, aan het eind van de jaren tachtig. In zijn geboorteplaats is niets te beleven en omdat hij inmiddels van twee scholen is afgetrapt, brengt hij noodgedwongen al zijn vrije tijd door in het Blokkerfiliaal van zijn ouders.
De roman lijkt in eerste instantie een ode aan de haat. Vincent heeft overal de pest aan: zijn ouders, zijn dorp, zijn school, zijn provincie, noem maar op. En terecht, zo zou je denken. Met onverschillige, egocentrische ouders en een levenloze provincie als thuishaven, is er ook weinig om je over te verheugen.
Haat als lifestyle
Al snel wordt duidelijk dat er meer zit achter Vincents cynische houding ten opzichte van de wereld om hem heen. Haat wordt zijn lifestyle: een doelbewuste beslissing, waar hij willens en wetens mee doorgaat, iedere dag opnieuw. Zelfs zijn vriendinnetje – zonder dat hij haar erg ziet zitten overigens – kan hem maar met moeite ontdooien. Maar er gloort hoop: Middendorp is een meester in het besluipen van zijn lezers. Zowel Vincent als de lezer heeft niet meteen in de gaten dat de puber eindelijk om mensen begint te geven. Afkeer blijkt gestoeld op verlangen, onverschilligheid maskeert een vurige wens naar erkenning.
De roman opent met een bijzonder schrijnende scène. Vincent probeert zijn ouders te vertellen dat hij alwéér van school is gestuurd, maar zijn ouders hebben het te druk met hun eigen sores om naar hun zoon te luisteren. Iedereen zal het herkennen: het gevoel totaal genegeerd te worden – daar hoef je geen zestienjarige Drent voor te zijn. Het verschil is dat Vincent dit niet af en toe meemaakt, maar bijna dagelijks. Middendorp roept door waarheidsgetrouwe dialogen en droge, zakelijke bewoordingen het beeld op van een in zichzelf gekeerd echtpaar, in wiens huis ‘verloren zoon’ Vincent zich moet zien te redden.
Uitzichtloos
De dialogen van Middendorp zijn buitengewoon sterk. Net als in ‘echte’ gesprekken loopt de communicatie regelmatig spaak. Gesprekspartners praten langs elkaar heen, kunnen elkaar soms amper volgen en herhalen zinsneden die niemand de eerste keer ook maar enigszins interessant vond. Iedereen is eigenlijk vooral met zichzelf bezig. Niet alleen Vincents ouders, maar ook zeker de puber zelf. Hij geeft iedereen behalve zichzelf de schuld van zijn saaie, uitzichtloze leven. Want dat hij zelf ook verantwoordelijkheid draagt en weinig zal bereiken met zijn nonchalante houding, dat komt natuurlijk niet bij hem op.
Vertrouwd voordelig biedt meer dan alleen zelfmoorden, dwarse pubers en hun uitzinnige zelfvernietigingsdrang. De roman zit gelukkig vol droogkomische humor en scherpe observaties die onmiskenbaar op de lachspieren werken en de kou uit de sombere lucht halen.
‘Hij droeg een okerkleurig colbert, warm, zacht pastel, bij Westhouse in de Hoofdstraat aangeschaft. Die winkel was van een vriend, en als een vriend een kledingwinkel had kon je je kleding niet bij andere winkels kopen, al verkocht die vriend alleen maar pastelkleurige colberts, schreeuwend duur en snel kapot, en liep je er je halve werkzame leven bij als een homoseksueel speciaal.’
Nu lenen zelfmoorden zich niet bepaald voor slapstick, maar dat wil niet zeggen dat Vincent zich geheel onthoudt van droogkomisch commentaar op de dood: ‘Zelfs sterven deed je volgens mij alleen. Als het goed was tenminste. Oom Adri uit Erica ging met zijn zoon mee toen die in slaap was gevallen achter het stuur van zijn brommer.’ In zinnen als deze toont Middendorp zich een meester van scherpte en droge humor. Hij weet het drama van een verpeste jeugd toch de nodige lichtheid mee te geven door de balans te vinden tussen donker cynisme en ironie. En dat is knap.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
