Vikingen in onze streken

[Recensie] De laatste jaren woedt er een interessant debat onder historici die zich met de Vikingen bezighouden. Waar Vikingen vroeger weggezet werden als verschrikkelijke rovers en moordenaars, is dat beeld door onderzoekers de laatste decennia genuanceerd. Er wordt sindsdien meer nadruk gelegd op de niet-militaire activiteiten van de Noordse avonturiers. In plaats van het gewelddadige optreden komt die andere zo kenmerkende Vikingactiviteit in die onderzoeken aan bod; het handeldrijven. Tegenwoordig is de pendule weer aan het terugslaan. Sommige historici vinden namelijk dat de nadruk op deze commerciële en niet-primair gewelddadige kanten van de noorderlingen, zoals het zoeken naar goede landbouwgrond om zich te vestigen, het grove geweld dat de Vikingexpansie met zich meebracht met de mantel der liefde bedekken. Het zoeken naar een juiste balans in het waarderen en beoordelen van het aandeel van de Vikingen in onze geschiedenis gaat daarmee voort. The Age of the Vikings van Anders Winroth en Noormannen: de Vikingsaga 793-1241 van John Haywood zijn daar internationaal recente voorbeelden van. In onze gebieden houdt Luit van der Tuuk het vaandel hoog met dit boek over de rol van de Noormannen in het gebied dat grofweg het huidige Nederland en België beslaat. Het borduurt voort op zijn boek Noormannen in de Lage Landen uit 2008.

Van der Tuuk is conservator van het Museum Dorestad in Wijk bij Duurstede en gespecialiseerd in de vroegmiddeleeuwse geschiedenis van de Lage Landen. Eerder bespraken we hier enkele van zijn eerdere boeken; De eerste Gouden Eeuw, De Friezen en De Vikingtijd. Ook beheert hij de website Gjallar, die geheel aan de Vikingen in onze contreien is gewijd. In Vikingen probeert Van der Tuuk de lezer een alomvattend beeld te geven van de rol en activiteiten van Noormannen in de Lage Landen. Hij gaat hierbij uitgebreid in op de achtergrond van de noordelijke zeeschuimers en bespreekt de leefwereld van de Noormannen, hun religie, dagelijks leven en hun literatuur, waaruit we ook veel te weten komen over hoe deze mensen dachten en deden. Daarbij beschrijft de auteur onze streken aan het einde van de achtste eeuw waarin de Vikingen hun intrede in deze gebieden deden. Ook hier zijn kloosterkronieken en op schrift gestelde saga’s onontbeerlijk om een beeld te krijgen van de gebeurtenissen. Naast de geschreven teksten gaat Van der Tuuk ook uitgebreid in op de archeologische sporen die de Noormannen als plunderaar of handelaar hebben achtergelaten. Dat is kenmerkend voor zijn onderzoek en schrijfwijze; een prettig en helder samenspel van alle bronnen die voorhanden zijn zorgt voor een zo compleet mogelijk beeld van de Vikingaanwezigheid.

Handel, commercie en scheepvaart zijn onderwerp van twee hoofdstukken in het boek. Die staan vervolgens in een goede verhouding met de twee hoofdstukken aan het einde van het werk die zich richten op de plunderactiviteiten van de Vikingen en de defensieve reactie daarop van de Karolingische autoriteiten. Ertussenin bevindt zich het derdedeel van het boek dat Van der Tuuk besteedt aan de politieke gevolgen van de Viking-aanwezigheid in het deltagebied van de Lage Landen. Hierin valt te lezen dat het militair en commercieel optreden van de Noormannen vaak uitstekend samenging in het najagen van een politieke machtspositie in het Karolingische Rijk door de verschillende Noordse hoofdmannen. Ondanks de vaak ingewikkelde politieke verhoudingen en de schaarste van het bronmateriaal over de verschillende hoofdrolspelers, weet de auteur toch een voor de lezer begrijpelijk geheel uit de gebeurtenissen te distilleren. Van der Tuuks Vikingen is daarmee wederom een prachtig boek over de Vroege Middeleeuwen in Nederland uit de stal van uitgeverij Omniboek, dat zich inmiddels flink manifesteert als dé Nederlandse uitgever van boeken over deze periode uit onze geschiedenis.

—