De vreemdeling brengt verwondering
Christa Anbeek laat zien dat kwetsbaarheid ook heel sterk kan zijn. Ze vraagt zich af: hoe kun je na verlies weer onbevangen en spelenderwijs het leven tegemoetkomen?
[Recensie] “Ik schrijf dit boek voor Joseph, mijn kleinzoon, en zijn broer. Joseph is een kleuter. Hij kan dit boek nog niet lezen, hij kan alleen maar spelen. Zijn broer moet nog geboren worden, hij heeft nog geen naam.” De komst van haar kleinzoon, die ze ‘de vreemdeling’ noemt, is een lichtpunt in het leven van Christa Anbeek (1961). Op jonge leeftijd verloor ze haar moeder, vader en jongste broer, de laatste twee door een zelfgekozen dood. De geboorte van haar kleinzoon roept de vraag op: “Hoe krijg ik de sombere lijn, die al drie generaties aanhoudt, omgebogen?”
Dit is niet de eerste keer dat remonstrants theoloog Christa Anbeek schrijft over de dood en de diepere zin hiervan. Van haar hand verschenen eerder Overlevingskunst (2010) en De berg van de ziel (2013) over het omgaan met verlies. In Voor Joseph en zijn broer vertelt Anbeek over de suïcides in haar familie en neemt ze ons mee op een persoonlijke zoektocht. Centraal staan vragen als: hoe kom ik van treurigheid naar verwondering? Hoe verwelkom ik het nieuwe, vreemde en onverwachte? “Het is niet gemakkelijk kwetsbaarheid aan een ander te laten zien, liever verschuilen we ons achter succesverhalen”, merkt Anbeek op.
Zelf laat ze zien dat kwetsbaarheid ook heel sterk kan zijn. Met haar omschrijvingen raakt ze aan de kern van het mens-zijn. Zo schrijft ze over het overlijden van haar moeder: “En toen moest ik vreselijk huilen om die nare rotdag die gewoon als alle andere had moeten zijn.” Al schrijvende neemt ze vaak de positie in van observator. Ze observeert het leven van anderen en ziet hoe haar kleine vreemdeling al spelend de wereld ontdekt. Een spel waar ze zelf nog niet onbevangen in mee kan doen.
Christa Anbeek vertelt haar verhaal en leunt hierbij op de verhalen van anderen. Voor antwoorden gaat ze te rade bij de filosofen waar ze tijdens haar studie vertrouwd mee raakte. Ook verdiept ze zich in de verhalen van familieleden. Naast verdriet is er ruimte voor vreugde: Anbeek verwondert zich bijvoorbeeld over de gastvrijheid van de Filipijnse schoonfamilie van haar dochter. Tot slot komen ook de verhalen van studenten aan bod.
In haar academische carrière houdt Anbeek zich bezig met de impact van contrastervaringen op het menselijk leven. Het verliezen van een dierbare is zo’n contrastervaring, maar ook de ervaring van een onbeantwoorde liefde of mislukte carrière. Ze ontwierp een dialoogspel, dat ze in praktijk bracht met haar studenten aan de Universiteit voor Humanistiek. In de opdrachten gaan de studenten te rade bij wat hun ontregelt, ontroert, optilt of juist onderuithaalt. Enkele van hun inzendingen worden met de lezer gedeeld.
Zoals het verhaal van een meisje dat van kinds af aan wist wat ze wilde worden: juf. Tot blijkt dat dit beroep haar niet bevalt. “Wat moet ik nu, wie ben ik eigenlijk?”, schrijft ze. Anbeek verwijst naar de r.-k. theoloog Edward Schillebeeckx (1914- 2009), die menselijke ervaringen als bron van religieus ontwaken ziet. Hij stelt: “Lijden, kwaad, onderdrukking en geweld vormen een veto tegen de wereld: NEE, zo mag het leven niet zijn!” Precies dit is waar de zoektocht van Christa Anbeek over gaat: ervaringen van kwetsbaarheid en verdriet inzetten om met een open en speelse houding het leven tegemoet te komen.
—
Eerder verschenen in Volzin
