"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Vreemde verwanten

Woensdag, 9 december, 2020

Geschreven door: Ernst van den Boogaart
Artikel door: Djoeke van Netten

De wereld buiten Europa 1400-1600

[Signalering] Wat wisten vroegmoderne Europeanen van de bewoners van Afrika, Azië en Amerika? Historicus Ernst van den Boogaart geeft in Vreemde verwanten op basis van vele reisverslagen een overzicht van de ontwikkeling van Europese kennis over niet-Europese volken. De titel wijst erop dat deze vreemdelingen meestal wel werden gezien als verwanten, mensen eveneens afstammend van Adam en Eva, maar die toch ook als heel anders, soms zelfs heel raar, werden beschouwd. Interessant is dat Van den Boogaart van een ander punt in de tijd vertrekt dan misschien in de lijn van de verwachting ligt: niet met de eerste Portugese verkenningen om Afrika of de ‘ontdekking’ van Amerika eind 15de eeuw – het traditionele begin van de ‘nieuwe tijd’ – maar al rond 1400. Zijn boek begint in een tijd die we meestal de middeleeuwen noemen, toen er ook al gereisd werd en geschreven over verre volken. Het werk van onder anderen Marco Polo en Jan van Mandeville kwam uit, en in Europa werden wereldkaarten geproduceerd.
De hoofdstukken zijn vervolgens chronologisch en laten zien hoe verscheidene Italiaanse, Spaanse, Duitse, Portugese, Franse en Engelse reizigers een steeds groter deel van de wereld beschreven, tekenden en aldus in kaart brachten. Een Europees superioriteitsgevoel ontstond maar langzaam, lezen we, maar het indelen van volken in beschaafd en minder (of nog niet) beschaafd, zat er al vroeg in. Vreemde verwanten eindigt in Antwerpen, met de wereldatlas van Abraham Ortelius aan het eind van de 16de eeuw, waarin ook weer mooi informatie uit teksten, afbeeldingen en kaarten wordt samengebracht. Jammer dat het boek geen conclusie heeft, het is wel heel abrupt afgelopen. Ook een beetje jammer dat Van den Boogaart af en toe de neiging heeft om te willen uitleggen of een beschrijving ‘klopt’, terwijl het er toch om gaat welke kennis er destijds beschikbaar was, onafhankelijk of wij in de 21ste eeuw intussen weten of dat daadwerkelijk ‘waar’ was vanuit ons perspectief. Wel prachtig vormgegeven, met vele afbeeldingen in kleur, zodat de lezer ook mee kan op ontdekkingsreis.

Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine

Dans Magazine