"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Vreemdeling met dezelfde droom

Vrijdag, 11 mei, 2018

Geschreven door: Alison Pick
Artikel door: Tess van Brakel

De deceptie van een droom

In Vreemdeling met dezelfde droom volgen we een groep Joodse pioniers die Europa en Rusland zijn ontvlucht. Vijfenzeventig idealisten laten het leven dat ze kennen achter zich om met woest optimisme een kibboets op te zetten. Een moederland voor alle Joden. Vijfenzeventig idealisten die geloven dat God niet in de synagoge te vinden is maar op het land. De samenleving die zij willen stichten zal geloven in georganiseerde religie en archaïsche traditie, en niet – vooral niet – in God.

Alison Pick raakt hierbij, net als in haar met de Jewish Book Award for Fiction bekroonde boek Donderdagskind, een persoonlijke thema aan uit haar familiegeschiedenis. Op latere leeftijd kwam ze erachter dat haar vaders familie Joods is en inmiddels is ze bekeerd tot het Jodendom.

In drie delen volgen we opeenvolgend Ida, David en Hannah door de ogen van de overleden Sarah die op een dag dood in haar tent wordt aangetroffen.

“Dit verhaal begint met een leugen. Ik had zelfmoord gepleegd. Zeiden ze. Ze hebben me met die schande willen laten betalen. Wat wil een geest? Verlossing. Haar verhaal vertellen. En jullie zijn degene die ik heb uitgekozen om het aan te vertellen. Jullie zijn mijn eigen uitverkoren volk. Nu ik ben losgeknipt van lineaire tijd kan ik naar believen voor- en achteruitdrijven.”

Boekenkrant

In het eerste deel is er Ida. Een jonge, van nature zachtaardige en volgzame vrouw. Ze observeert het tot stand komen van de kibboets vanuit een descriptieve ethiek. Ze laat daarbij haar oog al snel vallen op Levi. Een hardwerkende chaloetsiem. Tussen hen ontstaat een ontluikende liefde.

Het harde werk dat nodig is om een kibboets te stichten op een plek waar werkelijk nog niets anders is dan stenen, moeras, malaria en afzien, laat Ida langzaam ontwaken uit haar droom van het collectief. Hoever kan je gaan in het levensvatbaar maken van een droom waarin het Zionisme als zorgdrager de hoogste roeping draagt? In een droom waarbij de nieuwe samenleving vrouwen niet meer tot object maakt en al het bezit collectief is. Waar blijft het individu? Ida en Levi blijken heel verschillend om te gaan met het vorm geven van het ideaal. In een scène beschrijft Pick hoe Levi de bril van Ida opzet. Hij wil de wereld letterlijk door haar ogen bekijken en hoewel hij daarin faalt kun je je bijna niet onttrekken aan het idee dat deze personages symbool staan voor het land dat nu bevolkt wordt en de intensieve, misschien zelfs genadeloze, bewerking die daaraan vooraf is gegaan.

In deel twee is er David, die zichzelf als leider van de chaloetsiem naar voren duwt alsof het niet anders had kunnen of moeten zijn. Een leider die vanuit gelijkheid lijkt op te staan. Hoewel zijn idealen, belangen en geheimen zwaar wegen en sterk door elkaar heen lopen. Het gewicht van zijn verleden drukt zwaar op zijn schouders en op de relatie met zijn vrouw en kind. Zij weten immers van zijn fouten en herinneren hem aan de fatale consequenties hiervan.

“Bij de gedachte aan zijn eigen schuld, zijn zijn eigen verwijtbaarheid, doemde het beeld op van Dov die vlak voor hem kromp van de pijn, en hij rilde. Hij betrapte zich erop dat hij hoopte dat de jongen nooit zou herstellen, zodat zijn eigen fout nooit aan het licht zou komen.”

In deel drie is er Hannah, de vrouw van David. Samen met haar dochter Ruth moet ze zien te overleven op een plek die ze niet vrijwillig heeft uitgekozen. Haar dochter heeft ze als baby, in een eerdere kibboets, uit handen moeten geven aan het collectief. Zelfs een kind is geen bezit dat je kunt claimen als opvoeder en nu, op deze nieuwe plek Erets Jisraël, krijgt ze voor het eerst de kans tijd door te brengen met haar kind. Ze draagt niet alleen haar eigen geheimen met zich mee maar ook die van David. Ook hier valt de symboliek van de karakters op en wordt het ego en het lijden op een indrukwekkende manier beschreven. Niet groots en dramatisch maar uiterst subtiel.

Wanneer we de personages beter leren kennen ontstaat de indruk dat ze zich niet enkel uit ideologische redenen bij de kibboets hebben aangesloten maar ook omdat ze om uiteenlopende redenen nergens anders heen kunnen. Ida, Hannah, David, en Sarah brengen ieder hun eigen offers. Offers die soms te groot lijken om te bevatten of te klein om belangrijk te lijken maar alles is van belang in dit verhaal.

Alison Pick heeft een indrukwekkend boek geschreven waarvan de drie delen prachtig en  harmonieus bij elkaar komen. Een verhaal dat gaat over het vormgeven van dromen, weerbaarheid, moed en daarmee verschillende morele vragen opwerpt over het menselijk handelen.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles

Boeken van deze Auteur:

Vreemdeling met dezelfde droom

Vreemdelingen met dezelfde droom