Korte stukjes over de achterkant van de geschiedenis
[Recensie] Els Kloek is een van de beroemdste historici van Nederland op dit moment. Ze werd bekend door de twee vuistdikke pillen met korte biografieën van Nederlandse vrouwen, 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis en 1001 vrouwen uit de twintigste eeuw. Nu is een bundel uitgegeven met veertig columns waarin Kloek vertelt over het wel en wee binnen het historisch bedrijf. Een deel van die stukjes verscheen eerder onder dezelfde titel, Vrouwen en kinderen eerst, in het blad Genealogie.
‘Vrouwen en kinderen eerst’ is een bekende kreet bij reddingsoperaties. Maar het is ook het moment waarop deze twee groepen buiten beeld worden gebracht en de mogelijkheid daden te verrichten, daden die gememoreerd zullen worden, overgelaten wordt aan mannen. Op die manier worden vrouwen uit de traditionele geschiedschrijving gefilterd.
Maar natuurlijk deden die vrouwen wanneer ze van boord of uit het brandend huis gehaald waren nog iets. Els Kloek zag het als haar taak de daden van vrouwen in het licht te brengen en op te nemen in de geschiedenisboeken. Daar heeft ze zich haar hele beroepsleven voor ingezet en een grote groep redacteuren en vrijwilligers om zich heen verzameld. Naast de twee boeken bestaat er ook een digitaal Vrouwenlexicon van Nederland waar Kloek een belangrijke initiatiefnemer en aanjager voor is.
Maar terug naar de bundel. De veertig opgenomen stukken zijn geschreven tussen 2003 en dit jaar en gaan over zaken die onder historici en het grote publiek actueel waren/zijn. Daarnaast heeft Kloek de gelegenheid aangegrepen om nog enkele vrouwenportretten op te nemen, overgebleven materiaal van de twee genoemde boeken.
Zo wordt er uitgebreid geschreven over het hoe en waarom van vrouwengeschiedenis. Maar bijvoorbeeld ook een (indertijd) heet hangijzer als de Canon komt voorbij. Els Kloek hoorde ook tot de groep die, onder voorzitterschap van Frits van Oostrum de eerste versie van de Canon van de Nederlandse Geschiedenis optuigde. Ze schrijft over voor- en nadelen van zo’n canon. En er is meer: het boekenweekgeschenk over ‘Moeder de vrouw’ dat geschreven werd door twee mannen komt aan de orde. Maar uiteindelijk komt Kloek altijd weer uit bij het feminisme. En daar weet zij over mee te praten, met recht van spreken.
‘Kort is goed’ is een stelregel van Kloek. Het gold voor de lemmata in haar twee delen van 1001 Vrouwen net zo goed als in deze columns. Er is veel te zeggen voor deze aanpak. Mensen lezen bijvoorbeeld niet veel en worden op deze manier toch op de hoogte gebracht van alle belangwekkende zaken waar Kloek ons over wil vertellen. Dit leuke pocketjes, met op de voorkant een prachtig portret van de kunstenares Fie Werkman, gemaakt door Siep van den Berg, kan je op je nachtkastje leggen of meenemen in een lawaaierige trein. Het heeft een vriendelijke prijsklasse en is dus
Voor mijzelf voldoet de aanpak echter niet. Ik wordt nieuwsgierig en wil graag meer weten. Steeds maar een stukje met een klein beetje informatie wordt op den duur wel erg oppervlakkig. Bovendien is er, wat mij betreft, bij de 1001 Vrouwen-boeken het nadeel dat de biografieën gegeven worden, los van iedere context. Op den duur bevredigt deze aanpak mij niet erg. Tegenover dit nadeel staat dat Els Kloek een goede schrijfster is die het genre van de korte stukjes uitstekend beheerst. Ze is mild, weet waar ze het over heeft en gunt ons een blik in de keuken van het historisch bedrijf.
—
