Hoe goed mens te zijn?
[Recensie] Het lijkt alsof de Westerse mens nooit eerder zo’n verregaande mate van vrijheid en keuzemogelijkheden heeft. Digitale communicatiemiddelen, de vrijemarkteconomie en globalisering legden de hele wereld bloot. Maar in deze wereld is het ook moeilijker geworden om goed mens te zijn, om niet aan keuzestress en oppervlakkigheid ten onder te gaan. ‘Filosoof zonder dienstverband’ Cyril Lansink legt de vinger op de wonde in Wat op het spel staat, verkenningen in existentiële ethiek.
Uit onderzoek blijkt dat tijdsdruk en -schaarste onlosmakelijk met onze moderne levenswijze zijn verbonden. Een lege agenda is teken van mislukking, zowel professioneel als persoonlijk. Tijd is er om gevuld te worden. Men holt zichzelf constant voorbij. Keuzestress, burn-out en depressie zijn het gevolg. Slechts de individualistisch-economische mensopvatting heerst. Hiertegen trekt Lansink ten strijde. In zijn wapenrusting vindt hij twee grote filosofen: Schopenhauer en Kierkegaard. In hun kielzog gaat hij op zoek naar wat echt is.
De nucleus is duidelijk: verlaat de schijn en het uiterlijke, keer terug naar de binnenkant. Daarin sluit hij zich aan bij Schopenhauer, die de zinloosheid van het leven uitschreeuwde, maar in zijn Bespiegelingen over levenswijsheid wel aangaf hoe een mens geluk kan vinden. Bezit en eer leveren niets op. In zichzelf is het geluk te vinden. Dat blijkt ook uit Lansinks beschouwing over vrijheid. Onze tijd wordt gekenmerkt door een verregaande vrijheid van allerlei wettelijke en morele beperkingen (al gooide covid-19 daar wel enig roet in het eten). Mensen blijken echter verdwaasd, want weg is de vrijheid tot en om. Kiezen we nog welbewust voor iets? De negatieve visie op vrijheid is overweldigend aanwezig, een positieve visie blijft afwezig. De mens weet niet meer waarom hij leeft – of is het om te consumeren? Lansink is duidelijk: “Vrij zijn: in staat zijn tot een verbintenis die je identiteit vorm en inhoud geeft.” Wat echt is: liefde. Ook hier probeert de markt macht te verwerven, maar echte liefde laat zich nooit in markttermen vatten. Echte liefde maakt blind “voor andere liefdesopties”. Het goede leven is ook altijd een sociaal leven, een leven met anderen. Enigszins gedurfd zet Lansink de aanval in op de rationaliteit. Hij pleit voor een herwaardering van emoties. Deze moeten niet onderdrukt worden, integendeel, emoties drukken uit wat echt is. Emoties zijn een waardeoordeel en dus ten diepste verbonden met onze rationaliteit. En wellicht ook eerlijker.
Wat op het spel staat is een bundel van 21 losse teksten, verdeeld over vijf thema’s. De teksten staan op zichzelf en zijn (vaak) ook voor een breed publiek toegankelijk, mede door de aangename, rustig kabbelende vertelstijl. De auteur blijft consistent in zijn mens- en maatschappijvisie, of het nu gaat om sport, bergbeklimmen, vrijheid of seks. Zo krijgt de lezer een bij tijd en wijlen erg persoonlijke inkijk in het leven van Lansink, die schrijft:
“Het menselijk leven laat zich beter vergelijken met een gezamenlijke wandeling over een kronkelend pad dat zich al lopend vormt dan met een efficiënte verplaatsing van A naar B.”
In Wat op het spel staat mag de lezer even met Lansink mee op wandel.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
Wat op het spel staat is hier te bestellen
