Afrikaanse cultuurkritiek in een feministisch jasje
[Recensie] Chimamanda Ngozi Adichie (1977) is een Nigeriaanse schrijfster wiens debuutroman Paarse hibiscus in 2003 uitkwam. Hiermee bereikte Adichie gelijk een groot publiek, mede omdat het voor veel grote prijzen genomineerd werd. Pas vanaf haar tweede roman, Een halve gele zon (2006), begon ze erkenning te krijgen als politiek schrijfster. Ze speelt in haar romans vooral met de Nigeriaanse politiek en cultuur en richt zich daarbij ook op de verdeeldheid tussen mannen en vrouwen.
In 2012 werd Adichie gevraagd om te spreken op TEDxEuston, een op Afrika gerichte conferentie. Deze speech noemde ze We Should All Be Feminists en met meer dan drie miljoen weergaven op YouTube is dit één van de meest bekeken Ted Talks. Ze besloot dan ook haar gedachten op te schrijven en uit te brengen in boekvorm. Nu, in 2016, is dit veelgeliefde boekje eindelijk in vertaling uitgegeven door De Bezige Bij.
Het essay We moeten allemaal feminist zijn begint met Adichie’s pad naar feminisme, waarbij zij vertelt over de verschillende misconcepties die zij moest overkomen om als feministe serieus te worden genomen. Met al deze aspecten rekening houdend, noemt zij zich dan ook ‘een Gelukkige Afrikaanse Feministe Die Mannen Niet Haat En Die Graag Lipgloss Opdoet En Hoge Hakken Draagt Voor Zichzelf En Niet Voor Mannen’. Ze geeft toe dat dit als ironie bedoeld was, maar slaat de spijker hiermee op zijn kop wanneer het gaat om de negatieve lading die rondom de term feminisme hangt. Deze sterke opening bouwt een verwachting voor de volgende pagina’s.
Het vervolg is echter stukken minder interessant, aangezien er weinig baanbrekends wordt verteld. Adichie’s woorden zijn bekend, ze komt niet met nieuwe feiten of ideeën. Ze snijdt belangrijke punten aan, zoals het verschil in verwachtingen bij mannen en vrouwen: mannen worden verwacht sterk te zijn, terwijl vrouwen zich onderdanig moeten gedragen. Ze geeft aan dat op dit punt feminisme zeker niet alleen om de vrouw draait, maar ook de man op een andere manier behandeld dient te worden. Toch zou, wanneer we puur vanuit Westers perspectief kijken, zelfs gezegd kunnen worden dat het in zekere zin bekrompen en heteronormatieve uitspraken zijn.
Daarmee is We moeten allemaal feminist zijn niet opeens invalide geworden. Want wanneer we vanuit het bovengenoemde perspectief naar Adichie’s verhaal kijken, vergeten we een belangrijk aspect van haar leven. Zij is namelijk niet Westers, leeft niet in de westerse cultuur: zij is Afrikaans en heeft daarom een groot deel van haar leven doorgebracht in een conservatief patriarchaat waarin zowel mannen als vrouwen in geacht werden zich binnen bepaalde richtlijnen te gedragen. Deze rolverdeling tussen de seksen is voor ons als Nederlanders onbegrijpelijk en ouderwets. Wanneer wij anekdotes lezen in dit essay, wanen wij ons dan ook halverwege de negentiende eeuw. Was Adichie westers geweest en had ze dit stuk tekst in 1880 uitgebracht, was dit zeker als controversieel ontvangen. Wanneer we Adichies context vertalen naar een begrijpelijke situatie, wordt We moeten allemaal feminist zijn dus opeens stukken relevanter en interessanter.
Dit essay moet dus niet gelezen worden als een puur feministisch stuk. Het is een cultuurkritiek met de insteek feminisme vanuit een niet-westers perspectief. Deze nieuwe kijk op cultuur, hoewel niet volledig innoverend op het gebied van feminisme, is wat We moeten allemaal feminist zijn belangrijk en uniek maakt.
Voor het eerst verschenen op De Leesclub van Alles
