Over film en andere raadsels
[Recensie] Al meer dan veertig films maakte hij: Ramon Maria Gieling. Bekend bij het grote publiek is hij niet. Wel maakten een aantal van zijn films grote indruk. En un momento dado, over Johan Cruyff is wel de meest bekeken film uit zijn oeuvre, maar ook Erbarme Dich (over een actuele Mattheus Passion) maakte grote indruk.
Om een beeld te krijgen van het werk van deze nog te onbekende Nederlandse filmmaker is een werkboek verschenen onder de titel Wegens werkzaamheden geopend. In een Vooraf vraagt Sandra den Hamer, directeur van Eye filmmuseum in Amsterdam, en daarvoor jarenlang drijvende kracht en directeur achter het Internationaal Filmfestival Rotterdam (IFFR) zich af wat voor man die Gieling is. Is hij filmmaker of beeldend kunstenaar? Schrijver of schilder? Dichter of tekenaar? Surrealist of mysticus? Theatermaker of operaregisseur? Dirigent of componist? Documentairemaker of verhalenverteller? Spanjaard of Nederlander? Een waarheidszoeker of een dromenvanger? Het antwoord van Den Hamer is simpel: hij is het allemaal. Het zijn niet alleen de veertig films die hij maakte ook een duizelingwekkend oeuvre van tekeningen, schilderijen, foto’s, verhalen en gedichten maken deel uit van zijn werk.
Voor de filmliefhebber valt er het een ander te genieten in dit boek waar afwissend eigen bijdragen, tekeningen, stills uit films, interviews en filmrecensies van derden zijn opgenomen Gieling laat zich kennen als een onverzadigbare veelvraat van kunst, muziek, filosofie, cinema en literatuur.
Maar ook leert Gieling in zijn eigen bijdragen ons met andere ogen kijken naar beelden. Wat zien we als we iemand op zijn rug zien? En wat wil de maker zeggen met wat we zo niet zien? En wat is het belang van luisterende personages, terwijl het beeld vaak gericht is op degene die tekst heeft? Volgens Gierling is de luisteraar geen bijzaak. Woorden, conversaties of muzieknoten begrijp je vaak beter door naar het gezicht te kijken van iemand die luistert, dan naar degene die ze uitspreekt. Grote inspiratiebron voor Gieling is dan ook de Zweedse filmmaker Ingmar Bergman. Maar ook andere grootheden komen langs zoals Jean Luc Godart, Luis Bunuel, Stanley Kubrik, maar vooral zijn grote leermeester Johan van der Keuken met wie hij in zijn laatste levensjaren veel is opgetrokken. Ook zijn de invloeden van componist Simeon ten Holt zichtbaar, over wie Gieling de film Over Canto maakte.
Mystiek is bij Gieling nooit ver weg. Voor hem is mystiek ‘…niets anders dan een zoektocht zonder einde naar de onbeperkte moeilijkheden van het denken en de menselijke geest’. Een fraai voorbeeld van de verbeelding ervan is te zien in het Erbarme Dich waar de personages geplaatst in onze tijd ontroeren. Of zoals een Italiaanse recensent Gioseppe Di Salvatore het verwoordt: “Erbarme Dich is een complexe, maar vloeiende filmische vertelling, ook dankzij de indrukwekkende kwaliteit van het geluid en de beeldbewerking. Roman Gieling heeft een film gemaakt om te luisteren, om naar te kijken, om over na te denken en om te beleven”.
Maar een boek over films en filmmakers heeft zo zijn beperkingen. Het boek blikt daarom ook vooruit op Gielings nieuwste film Sisyphus at Work die in maart uitkomt en waar je met dit boek in het achterhoofd naar kunt uitzien. Sisyphus at Work, gaat over de vraag naar de zinloosheid van het bestaan. De filmmaker krijgt hier te horen dat hij nog maar negen maanden te leven heeft, een omgekeerde zwangerschapsperiode. De thematiek van leven en dood dus.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
