Productie is relatief nieuw
[Recensie] Werk, waarin antropoloog James Suzman de geschiedenis van de werkende mens onderzoekt, doet denken aan boeken als Sapiens en Guns, germs and steel. Het begint met de manier waarop de eerste mensachtigen werkten, en eindigt met de invloed van robots en artificiële intelligentie op de toekomst van werk.
Een herhaaldelijk terugkerend referentiepunt vormen jagers en verzamelaars zoals de Ju/’hoansi, bosjesmensen in de Kalahari woestijn in Namibië. De auteur heeft enkele jaren bij hen doorgebracht en ook hun taal geleerd. Het is fascinerend om te lezen dat deze bosjesmensen met ruim 15 uur werken per week kunnen volstaan en dus zeeën van vrije tijd hebben. Ze leggen geen voorraden aan en leven zonder zorgen over toekomstige tekorten of rampen.
Suzman bespreekt de rol van werk in het menselijk leven aan de hand van vier mijlpalen. (1) De beheersing van het vuur zo’n miljoen jaar geleden; (2) de neolithische revolutie die de overgang van jagen en verzamelen naar landbouw betekende; (3) de vorming van stadjes en steden en (4) de opkomst van fabrieken en industriële werkplaatsen.
Suzmans conclusie is dat het negentiende-eeuwse denkbeeld van de individueel nut maximaliserende homo economicus, die op ieder moment van de dag een rationele keuze maakt om met beperkte middelen onbeperkte behoeftes maximaal te bevredigen, het overgrote deel van de menselijke geschiedenis niet van toepassing was. Dergelijk gedrag komt pas op na de neolithische revolutie, 4.000 tot 12.000 jaar geleden. Met andere woorden: werken deden we altijd al, maar de focus op productie is relatief nieuw.
Werk is een wetenschappelijk goed onderbouwd boek dat boeiende nieuwe inzichten biedt over iets waar we ongemerkt zoveel – misschien teveel –waarde aan toekennen.
—
Eerder verschenen in De Helling
