Impact van een afhankelijke relatie
De eerste zinnen
“Het is hartje zomer. Niet de beste tijd van het jaar voor Sjoerd.”
Recensie
Sjoerd is een communicatief niet zo begaafde puber met een hart voor biologie, of is het eerder de biologieleraar? Wanneer deze hem vraagt of hij wil meewerken bij het observeren van mezenkoppeltjes is Sjoerd alleszins bijzonder enthousiast. Hij verlangt, droomt en hunkert en legt daarbij zijn toekomst volledig in handen van een man met een gezin en twee kinderen.
In Eveline Vreeburgs Wie brengt mij naar Mentrum speelt Sjoerd slechts mee op de achtergrond, als een dreiging of waarschuwing, en als de jongen wiens beste foto’s door zijn moeder tot een altaartje zijn gemaakt. Dagelijks plengt ze haar tranen en gebeden voor hem, want Sjoerd is dood. Wat er precies met Sjoerd is gebeurd kom je als lezer slechts mondjesmaat te weten, maar je hebt wel een idee natuurlijk.
Nee, het echte hoofdpersonage van Vreeburgs roman is Michelle, de zus van Sjoerd, over wiens leven een dubbele schaduw hangt. Die van de dood van haar broer natuurlijk, waarvan zij niet geheel vrij te pleiten is, en die van Sieb, de 77-jarige zelfverklaarde psychoanalyticus waar ze al tien jaar haar leven aan vertelt en die haar op een dag laat vallen als een steen. “Al jaren naast mijn pc. Een lege schelp,” luidt de tanka die hij haar nog stuurt. Michelle belandt door deze afwijzing in een psychische crisis.
Gebruik makend van korte zinnetjes en korte hoofdstukjes gaat Vreeburg op zoek naar de psychologische ondergrond van totale overgave, want dat is hetgeen Sjoerd en zijn zus gemeen hebben, dat ze uit liefde zichzelf helemaal wegcijferen en daar zwaar voor moeten betalen. Michelle heeft nog wel geprobeerd om los te komen van Sieb. Ooit reisde ze met Hugo naar Portugal. Ze gingen bij zijn ouders op bezoek en gaven zich over aan het verleidelijke Porto, maar steeds vaker gingen ze ook naast elkaar leven en deden ze zaken alleen. Dus keerde Michelle terug naar Nederland, en naar Sieb.
Vreeburg mijdt grote thema’s als allesverterende liefde, totale overgave en loodzware schuld niet in haar boek. Ze maakt er echter geen Scandinavisch drama van. Michelle is bedrukt maar niet hopeloos. Ze behoudt haar levenslust en weet ergens heel erg diep dat zij een andere weg zal bewandelen dan Sjoerd.
—
3 vragen aan Eveline Vreeburg
“Mijn tweede boek, over mensen die elkaar vernietigen, was af. Het derde moest over Sieb gaan,” schrijf je. Hoe autobiografisch is dit boek?
Vreeburg: “Het boek is geïnspireerd op een afhankelijke relatie die ik heb gehad met een coach/psycholoog. Lezers willen altijd graag weten in hoeverre je zelf in je boek voorkomt. Ik vind dat vanzelfsprekend. Als schrijver pik je allerlei dingen uit je omgeving waar je nadien andere personages mee creëert. Dat geldt ook voor locaties. Ik woon in Lissabon, maar een deel van de roman speelt in Porto. De mystiek en de kleuren van die stad leenden zich veel beter voor het boek dan Lissabon. Het is toch een beetje alsof je een nieuwe puzzel legt met bestaande stukjes. Ik ga niet bewust uit van een plan wanneer ik een boek schrijf. Ik begin gewoon, kijk wat er komt en uiteindelijk blijkt het dan een boek te zijn.”
Je weet dus niet waar je naartoe gaat?
Vreeburg: “Ik heb wel een duidelijke thematiek voor ogen, en ik kan het plot een beetje aansturen, maar het is toch altijd vrij grillig. Ik benijd de schrijver die ’s ochtends voor zijn computer gaat zitten en gewoon begint. Dat heb ik niet. Ik ga wel zitten, maar dan komt het vaak niet. Ik gooi ook veel weg, tot ik opeens weet: dit is het. Het eerste hoofdstuk dat ik schrijf en dat ook werkelijk blijft staan, bleek bij al mijn boeken uiteindelijk het voorlaatste te zijn. Maar dat is dan ook het enige patroon dat ik kan herkennen.”
Je boek gaat over de gevolgen van een totale overgave aan de ander. Er bestaat dus ongezonde liefde?
Vreeburg: “Natuurlijk, alleen moet je je afvragen of dat wel liefde is en geen misverstand. Ik denk dat zo’n relatie toch vooral gebaseerd is op een rijke fantasie. Sjoerd is een gevoelig joch in de pubertijd en heel erg verliefd op zijn leraar. Is dat liefde of obsessie? Liefde die onbeantwoord blijft kan behoorlijk hardnekkig zijn. Die houdt vaak lang stand, omdat ze genoeg ruimte laat voor de fantasie. Het kan verleidelijk zijn om een ander mens belangrijker te maken dan hij is. Hoe rijker de fantasie, hoe beter dat over het algemeen lukt, al is dat natuurlijk ook wel gevaarlijk.”
—
Eerder verschenen in Knack
