Van veredeling naar verwildering
[Recensie] Elke is gewasveredelaar, wat betekent dat ze planten kweekt en selecteert tot ze de eigenschappen hebben die boeren graag zien. Vervolgens kunnen de zaden worden verkocht. Na zeven jaar heeft ze de ideale pompoen voor zich, maar een ander bedrijf is één dag eerder met het aanvragen van het patent voor een soortgelijk zaad. Alles is voor niks geweest en Elke neemt ontslag. Ze vertrekt naar een Waddeneiland (er wordt niet verteld welke) en daar denkt ze na over wie ze is en wat ze tot nu toe in haar leven heeft gedaan. Ze heeft erwtenzaden meegenomen en is van plan om die te laten verwilderen, dus het tegenovergestelde van veredelen.
De wateraap is een fascinerend debuut en daarom was ik nieuwsgierig naar de tweede roman van Mariken Heitman. De hoofdpersoon van beide boeken is Elke, die er jaren later nog steeds mee worstelt dat ze niet zo vrouwelijk is als mensen van haar verwachten. Regelmatig wordt ze aangesproken als “meneer”. Ze heeft niet de wens om man te zijn, maar is het zat dat mensen van alles verwachten omdat ze officieel in het hokje ‘vrouw’ valt. Daarmee word je zo beperkt.
Een ander centraal thema in beide boeken is evolutie van planten en dieren, waaronder mensen. Mariken trakteert op een heleboel boeiende feiten, onder andere geïnspireerd door een boek van David Quammen. Onder invloed van elkaar kunnen levende wezens veranderen in de loop van generaties. Dat wordt pas duidelijk voor wie terugkijkt. Eilanden spelen hierbij een bijzondere rol, want in een (vrijwel) geïsoleerd ecosysteem vinden processen als verdwerging en verreuzing plaats: sommige diersoorten worden kleiner (bijvoorbeeld dwergolifanten) en andere juist heel groot (zoals een reuzerat). Het is dan ook niet zomaar dat Elke haar erwten op een eiland wil laten verwilderen.
Verrassend is de tweede verhaallijn van Wormmaan, die gaat over onze prehistorische voorouders in de tijd dat de landbouw net was uitgevonden. Hierin is de hoofdpersoon Ra ook een vrouw die voor man wordt aangezien, als ze na een zwerftocht bij een dorp aankomt. De vreemdelingen nemen hem op in hun midden, maar uiteindelijk zorgt ze voor verdeeldheid doordat ze haar niet kunnen duiden. Het komt tot een splitsing, waarbij een aantal dorpelingen op weg gaan naar een eiland dat in een visioen is gezien.
In het begin moet de lezer moeite doen om in het verhaal te komen, maar zoals vaker gaat de tweede helft sneller. Het geeft niet dat ik niet alles begrijp. De metaforen en poëtische zinnen zijn origineel. De biologie als exacte wetenschap wordt vermengd met filosofie en emoties. Elke voert gesprekken met “de vrouw die ze nooit werd”. Ze wordt beïnvloed door haar omgeving, net zoals ze zelf haar planten veredelt. Ze wil de erwten weer zichzelf en zelfstandig te laten worden, waaruit de hoop spreekt dat zij zelf ook terug kan naar haar oervorm.
—
Eerder verschenen op Lalagè leest
