De mythische oorlog tussen oost en west
[Signalering] De Britse 19de-eeuwse filosoof John Stuart Mill stelde dat de Perzische oorlogen ook voor de Britse geschiedenis van groot belang waren geweest; groter dan de slag bij Hastings. Achter deze opmerking staat de ‘mythe’ dat de klassieke Grieken de ‘westerse vrijheid’ hadden verdedigd tegen het ‘oosters despotisme’ van de Perzen. Daarmee zouden zij aan de basis van de westerse beschaving hebben gestaan. Het is een onzinnige en achterhaalde gedachte, zoals Lendering in zijn slothoofdstuk uiteenzet.
De Perzische oorlogen, zoals de conflicten tussen het Perzische rijk en een wisselend bondgenootschap van Griekse staatjes vanuit dit perspectief worden genoemd, worden desondanks nog dikwijls in dit ideologische kader gepresenteerd. Toch is ideologiekritiek niet de voornaamste doelstelling van Lenderings boek. Het biedt primair een bronnenkritisch overzicht van de voornaamste gebeurtenissen uit deze oorlogen. En bronnenkritiek is hier van het grootste belang, omdat onze kennis van deze gebeurtenissen vaak op slechts één bron berust: het werk van Herodotos van Halikarnassos. Maar waar haalde Herodotos zijn kennis vandaan? Vaak gaat het om mondeling overgeleverde feiten en verhalen. Herodotos kan deze van directbetrokkenen hebben gehoord, maar ook van horen zeggen. Dikwijls is er duidelijk sprake van literaire vormgeving, zoals in Herodotos’ beschrijving van de dood van Pausanias en zijn Spartanen bij Thermopylai. Soms kunnen zijn gegevens vergeleken worden met die van andere bronnen, soms geeft hij zelf verschillende versies. Lenderings kracht is, dat hij laat zien hoe we methodisch feit en fictie enigszins kunnen scheiden – en hoe weinig we vaak weten over die boeiende antieke geschiedenis. En indirect toch ook dat de gedachte dat deze ‘Griekse vrijheidsstrijd’ aan de basis ligt van de westerse beschaving, een mythe is.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
Op donderdag 20 mei 2021, 20.00 uur (online) geeft historicus en archeoloog Jona Lendering een inleiding over zijn nieuwe boek hier voor meer informatie.
