Honderd jaar zelflossen
[Signalering] Toen Nederland in de late 19de en vroege 20ste eeuw snel industrialiseerde, groeide de behoefte aan bouwstoffen als zand en grind. Die werden traditioneel vervoerd over water, en de vrachtschippers losten hun schepen omstreeks 1900 nog met een schep en een kruiwagen. Een schipper in Nieuwerkerk aan den IJssel bedacht na jarenlang experimenteren in 1916 een zelflosinstallatie. Zijn vinding maakte gebruik van de mast en de giek van zeilschepen én van een kiepbak met pal. Zeventig jaar lang heeft dit gefunctioneerd bij het transport: zand- en grindschippers konden zelf op elke willekeurige locatie snel en efficiënt lossen. Zand en grind werden aan en op het water gewonnen, in verschillende regio’s, waardoor de binnenvaart een hoofdrol bleef spelen in het transport.
De schippers heetten naar hun woonplaats: IJsselmannen naar de Hollandse IJssel, of Werkendammers. Het boek besteedt royaal aandacht aan de onderlinge cultuurverschillen. IJsselmannen genoten respect voor hun mooie schepen en goede uitrusting, terwijl Werkendammers opvielen door een cultuur van ons-kentons. Het zelflossen begon op de kleine zandschepen, maar steeds grotere motorschepen werden ook uitgerust met dit systeem. Tot ver in de jaren ’80 voeren honderden binnenvaartschepen met zulke installaties over de Nederlandse rivieren en kanalen. De auteurs plaatsten ook honderd goed beschreven foto’s. Wie meer wil zien kan terecht in de Museumwerf Vreeswijk.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
