"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Zen en onzin van het leven

Zondag, 13 september, 2020

Geschreven door: Rients Ritskes
Artikel door: Evert van der Veen

Een verzameling klassieke en moderne koans

[Recensie] Wat is een koan, zal menig lezer zich afvragen. Het is een vraag en antwoord methode uit de zen-traditie. Door middel van vragen en verhalen met een symbolische en diepere bodem is het de bedoeling dat mensen groeien in openheid voor het leven en tot nieuwe inzichten komen.

In het eerste deel legt Rients Ritskes dit verder uit. Hij is zelf zenmeester is en oprichter van Zen.nl, een Nederlandse vereniging van veertig zenscholen. Zelf is hij al vanaf zijn 17e jaar met zen bezig en zoals in dit boek Zen en onzin van het leven ook naar voren komt, heeft hij talloze reizen gemaakt naar het verre oosten, daar kloosters bezocht, intensief met zenmeesters gesproken en zich zo verder in zen bekwaamd. Het doel van een koan is om de menselijke geest te verruimen. Een koan spreekt dan ook het innerlijk van de mens aan, niet zijn ratio.

In het tweede deel legt Ritskes een aantal door hem zelf ontwikkelde, maar ook traditie gebaseerde, koans voor. Hij besteedt aandacht aan de historische en filosofische achtergronden, heeft oog voor de geschiedenis. Een koan heeft maar liefst 19 functies zoals Ritskes in dit boek duidelijk maakt. Hij is een echte leraar en geeft ook tal van aanwijzingen voor onderwijs en zelfstudie. Zijn eigen koans beginnen vaak met een gedicht dat de lezer wil prikkelen om na te denken over elementaire levensvragen en op zoek te gaan naar de waarheid. Een voorbeeld van zo’n gedicht dat mij aansprak:

                       “Weten wat de oorzaak is
                       is weten wie je bent.
                       Weten wat het gevolg is
                       is weten wie je wordt.
                       Weten dat je het niet kunt weten
                       is weten wat vrijheid is.”

Dans Magazine

Steeds is er een koan-vraag aan het eind die de lezer tot verdere reflectie aanzet. Schijnbaar eenvoudige die soms ook in verwarring brengen. Alles is betrekkelijk, dat is misschien wel de voornaamste levensles die de lezer aan dit boek overhoudt. Wat in eerste instantie logisch lijkt, kán dat zijn maar dat hoeft zeker niet het geval te zijn. Blijven onderzoeken, vragen stellen, nadenken en zo tot dieper inzicht komen en wellicht een stapje dichter bij de waarheid komen, is wat dit boek teweeg wil brengen. Soms zijn er bijzondere vragen waarvan de lezer zich wellicht afvraagt: waar is dat goed voor, wat moet ik hier mee? Een voorbeeld: “heeft de hond de natuur van boeddha?” en: “waarom heeft een barbaar uit het westen geen baard?”

Mooi is het verhaal over de chauffeur van een tractor die zegt dat hij een prachtig beroep heeft omdat hij iedere dag alle tijd heeft om na te denken.

De koans worden door Ritskes uitgelegd, toegelicht en van commentaar voorzien. Daarbij zijn er verwijzingen naar de bijbel en filosofen. Zelfs Frank Boeijen komt ter sprake met zijn lied “Denk niet wit, denk niet zwart, denk in de kleur van je hart”.

Wat is nu een koan? De auteur zegt er dit van: “Koans kunnen worden gezien als postmoderne literatuur, soms logisch, soms absurdistisch, maar in ieder geval meestal Multi-interpretabel”, pagina 180.

Aan alles is te merken dat de schrijver zich bij zijn onderwerp betrokken voelt, hij is een gedreven leraar die vaak een persoonlijke toon aanslaat.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles