5 minuten is te weinig voor het christelijke geloof
Recensie van Maarten Wisse: Zo zou je kunnen geloven.
De auteur
Dr. Maarten Wisse (1973) is universitair docent dogmatiek en oecumene aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Wisse is een fanatiek blogger (www.geloven.nu) over actuele en vooral theologische zaken. Verschillende delen van dit boek hebben via zijn blog al een uitgebreide voorbespreking gehad.
Thematiek
In een radioprogramma werd Wisse gevraagd om in vijf minuten uit te leggen waar het christelijk geloof over gaat. Dat bleek voor hem als hypergenuanceerd theoloog nog een lastige klus. In dit boek neemt Wisse iets meer tijd en ruimte om het nog eens dunnetjes over te doen.
De manier waarop hij dit aanpakt is buitengewoon origineel. In het eerste deel van het boek bespreekt hij vier hedendaagse vormen van christendom en laat scherp zien wat hun sterke en hun zwakke kanten zijn. Hierbij beperkt hij zich overigens tot het protestantisme, en, niet te vergeten, de specifiek Nederlandse situatie. Wisse noemt ze achtereenvolgens ‘traditioneel’, ‘gemoderniseerd’, ‘evangelicaal’ en ‘buitenkerkelijk’ christendom. Heel treffend kiest hij voor iedere stroming een kenmerkend lied.
In het tweede deel van het boek probeert Wisse zoveel mogelijk de sterke kanten van die verschillende stromingen mee te nemen in zijn eigen voorstel om te geloven anno nu. Ook dat doet hij origineel. Hij legt uit waar het christelijk geloof over gaat aan de hand van de kernmomenten uit de paaswake, de oudchristelijke liturgie in de paasnacht.
Klappen uitdelen
Als je heel sterk tot één van de besproken stromingen behoort, krijg je wel wat te incasseren. Wisse schrijft een beetje als een ‘orthodoxe Kuitert’: hij is er niet vies van rake klappen uit te delen en mensen op de consequenties van hun geloofsvoorstellingen te wijzen. Hier volgt een aardige opsomming van wat de vier stromingen te verduren krijgen bij Wisse:
De traditionelen: “Wat overkomt op de buitenstaander is een aanzienlijke set van geboden en verboden, kledingvoorschriften zelfs, een zwart en depressief makend mensbeeld, een God als boeman en een intolerante en op bekering gerichte houding naar mensen die er anders over denken”.
De gemoderniseerden: “God is weliswaar geen onbewogen wezen in de hemel, maar God is nu wel een poeslieve Sinterklaas die naar iedereen lacht, niemand de roe geeft en altijd maar cadeautjes uitdeelt. Het licht staat bij God altijd op groen.”
De evangelicalen: “Wat als ik echt helemaal aan de grond zit? Iemand die in de noodzakelijkheid van goede keuzes gelooft, moet bij een hopeloos geval ook consequent zijn. Een hopeloos geval is een hopeloos geval, waar zelfs God z’n vingers niet meer aan brandt.”
De buitenkerkelijken: “Het kost weinig, maar daarom levert het ook niet zoveel op.’”
Om het beeld van de schrijver nu een beetje te nuanceren: Wisse gedraagt zich zelf absoluut niet als een betweter en legt zijn eigen positie zeer open en kwetsbaar op tafel.
Taalgebruik
Stilistisch is dit boek aan de zwakke kant. Wisse combineert buitengewoon informele, ‘toffe’ taal met tamelijk zwaar jargon. Dat levert een merkwaardige, onrustige stijl op. Verder staan er te veel zinnen in het boek die niet lekker lopen. Hier had een strenge redactionele hand geen kwaad gekund.
Reden om dit boek niet te lezen
Als je dit boek vergelijkt met andere inleidingen in het christelijk geloof is het wel echt een loodzware exercitie. Neem bijvoorbeeld het recentelijk vertaalde Tekens van vertrouwen van Rowan Williams. Dat boek is vriendelijk, pastoraal en geduldig van toon. Vooral in het tweede deel is Wisse’s boek echter vooral tobberig, redeneerderig en daardoor nogal vermoeiend. Verder zal vooral het grote accent dat Wisse op zonde en schuld legt vele gemoderniseerde gelovigen (dan wel Trouw-lezers) zwaar op de maag liggen. Het aardige is: daar is Wisse zich volkomen van bewust.
Reden om dit boek wel te lezen
Dit boek is buitengewoon interessant voor zoekende protestanten die verlies van betekenis ervaren in de vorm van geloven die hen vertrouwd is. Wisse is een kundig gids die het protestantse geloofslandschap erg goed begrijpt en je verder kan helpen nieuwe betekenis in het geloof te vinden.
Verder is het boek interessant voor mensen die zich aan de rand van de kerk dan wel erbuiten bevinden en die beter zicht willen krijgen op de verschillende ‘betekenismogelijkheden’ van het christendom. Let wel: Wisse presenteert zelf een hardcore-variant.
—
Eerder verschenen in Trouw
