De hel, dat zijn de anderen
[Recensie] Abdul is slim, heel slim. Dat merk je binnen een paar minuten. Als ik hem vraag bij zijn sollicitatiegesprek voor een stageplaats waarom hij VMBO kader heeft gedaan en nu op het MBO zit, en waarom hij geen VWO heeft gedaan, lacht hij schaapachtig. “Ach, ik was nooit zo bezig met mijn best doen op school.” We besloten er een stage op HBO niveau van te maken en dat pakte goed uit. Carolien is zenuwachtig bij het eerste gesprek, ze kijkt me niet aan, wriemelt onophoudend in haar haren. Het is me meteen duidelijk dat ze met mensen omgaan erg ingewikkeld vindt. Redelijk onbegrijpelijk is dat ze een opleiding communicatie volgt (MBO). Sjaak blijkt geen eenvoudige mail te kunnen lezen en is daarvoor ongeschikt voor het werk als vormgever bij een communicatiebureau. Hij heeft een listig maniertje ontwikkeld om op alles met grap en glimlach te reageren, dat leidt af, maar feitelijk is hij haast analfabeet. Dat ontdekken we echter pas gedurende zijn stage. Joris staat een tien voor wiskunde en legt uit dat zijn ouders ook VMBO hebben gedaan en dat hij daarom daar ook terecht is gekomen.
Al een jaar of zeven zie ik elk jaar een tiental stagiaires vormgeving, webbouw en communicatie langs komen bij ons communicatiebureau Twin Media in Culemborg. De meeste stagiaires zijn erg leuk, hardwerkend, vrolijk. We proberen er met hen altijd een feestje van te maken. Meestal lukt dat ook, maar bij velen zien we rafelrandjes: of ze zijn veel te slim, of ze hebben juist heel veel begeleiding nodig omdat ze de meest eenvoudige dingen niet beheersen. Het opmerkelijke is dat de docenten die dan een keer per half jaar langskomen voor een gesprek op de stageplek meestal geen weet hebben van de bijzonderheden of lastigheden van hun leerlingen. Het meest schrijnende geval was Roxanne die haar afstudeerjaar door de dood van haar vader niet had kunnen halen en opnieuw stage moest lopen. Tijdens het gesprek bleek dat de docent niets wist van haar persoonlijke omstandigheden en er ook achter kwam dat ze de stage helemaal niet over hoefde te doen. En dat na vijf maanden. De schok bij Roxanne en bij ons was groot. “Kan het die docenten dan helemaal niets schelen?” is een vraag die ik me zelf de afgelopen jaren vaak heb gesteld.*
Dezelfde verbijstering was mijn deel toen ik afgelopen week het vlot geschreven autobiografische boek Zondagskind van Judith Visser las. In het boek beschrijft Visser het leven van Jasmijn Vink, een meisje geboren in een eenvoudig milieu maar met bijzondere talenten. Ze houdt niet van drukte, speelt het liefst alleen of met haar hond Senta. Ze leert zichzelf lezen en luistert de hele dag naar Elvis. Dagen moeten verlopen volgens een vast schema en dan is het ze het meest gelukkig. Als Jasmijn op haar vierde naar de kleuterschool moet is dat een ramp. Als de uitdrukking ‘De hel, dat zijn de anderen’ voor iemand op gaat is het wel voor de kleine Jasmijn. Alle herrie om haar heen, alle schreeuwende en jengelende kinderen, ze wordt er gek van en krijgt migraine aanvallen. Ze kruipt het liefst weg in een hoekje uiteraard met een boek. Als ze na twee jaar naar groep drie gaat, noemt de meester haar een leugenaar als ze dezelfde dag al een boek uit heeft voor groep vijf. De docent kan niet geloven dat ze al zo goed kan lezen. Hevig verontwaardigd loopt de kleine Jasmijn weg van school. Iemand die haar leugenaar noemt, daar wil ze niets mee te maken hebben. Want dat is nog een karaktereigenschap van Jasmijn: ze is goudeerlijk, en voelt niet aan dat het soms niet al te handig is om eerlijk te zijn. De docent bindt in en erkent zijn fout, maar besteedt er verder geen aandacht aan dat het kind al zo goed kan lezen.
En ook later op de middelbare school, het VBO, ziet niemand haar talenten. In Nederlands en Engels scoort ze bovengemiddeld hoog, en presteert ze op VWO niveau. Niemand neemt haar onder haar hoede, niemand kijkt eens verder, niemand die zich verdiept in dit bijzondere kind. Zelfs als ze (opzettelijk, ze wil nog niet naar een andere school) zakt voor haar VBO examen met alleen maar onvoldoendes behalve een tien voor Nederlands tien voor Engels vraagt nog niemand zich iets af. Verbijsterend.
Zondagskind is met vaart en humor geschreven. Je moet regelmatig lachen als Jasmijn dingen die voor andere kinderen normaal zijn niet snapt of niet aankan. Dat is geen uitlachen, maar vooral toelachen, want je houdt als lezer al snel van deze Jasmijn. Beetje bij beetje ontdekt ze hoe vriendschap werkt, hoe praten met mensen werkt, hoe verliefd zijn werkt. Ze is heerlijk direct en maakt van haar hart geen moordkuil. De jongen die meteen bij het eerste knuffelen wilt tongzoenen heeft eigenlijk direct afgedaan. Jasmijn is er nog niet aan toe, ze stelt altijd haar grenzen, uit noodzaak, uit zelfbescherming. Ook heel leerzaam voor ‘gewone’ meisjes.
Het is bijzonder te lezen hoe Visser alias Vink zich door het leven slaat en haar dromen om schrijver te worden heeft waargemaakt. Inmiddels is ze auteur van een flink oeuvre van romans, thrillers en kinderboeken. Het laatste boek, Zondagskind, zal ongetwijfeld hier en daar geromantiseerd zijn, maar nergens verveeld het of wordt het klef. Je wilt doorlezen om erachter te komen hoe het de jongedame vergaat. Of ze nu eindelijk dat vriendje krijgt waar ze al vier jaar verliefd op is, of ze haar diploma nog haalt, of ze ooit doorkrijgt wat er met haar aan de hand is. Daarnaast zal het boek ongetwijfeld voor ouders en hopelijk ook voor heel docenten een handboek worden hoe met kinderen om te gaan die autistisch zijn en in dit geval Asperger hebben. Zelf bracht Visser enkele jaren geleden naar buiten dat zij ook Asperger heeft, wat vooral bij meisjes vaak niet wordt onderkend of wordt genegeerd. Maar nog belangrijker is dat het boek kinderen autisme zal helpen leren hoe ze hun weg in het leven kunnen vinden. Zondagskind is bovenal een prachtig Bildungsroman. Visser werkt nu aan een vervolg op Zondagskind dat zal gaan over het volwassen leven van Jasmijn Vink, als jonge schrijver. Het staat op de rol voor 2020. We kijken er nu al naar uit.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
* Uiteraard zijn bovengenoemde namen van de stagiaires bij Twin Media gefingeerd
