Schaduw over het succes
De eerste zin:
“Zwijgend zaten ze in de taxi.”
Recensie
Op het eerste zicht is het leven van Maris Coppoolse een succes. Op zijn 59e behoort hij tot de wereldwijde top tien van de schilderkunst. In het Amsterdams Stedelijk Museum gaat een overzichtstentoonstelling van zijn werk van de laatste 35 jaar van start en zowel The Guardian als The New York Times zijn geïnteresseerd. Maar onderhuids broeit er wat. Zo zit er duidelijk sleet op zijn twee decennia oude relatie met Fran, die wat nukkig naast hem de trappen van het museum op loopt, en wie is toch die schichtige journalist die met heel wat mensen een praatje gaat maken? Een week later weet iedereen het, wanneer in de coverstory van een weekblad de bron van Maris’ artistieke kunnen wordt blootgelegd. Op zijn veertiende duwde hij een meisje van de hooizolder van een zwartgeteerde schuur. Of was het een ongeluk, zoals hij altijd volhield?
Oek de Jong, de auteur van het met de Gouden Uil bekroonde Pier en Oceaan, duikt in zijn nieuwste roman in de krochten van de geest van Maris. Hoe heeft de dood van Matty, zoals het meisje heette, hem gemaakt tot de man die hij is? Welke invloed heeft zijn levenslange schuldgevoel gehad op zijn privéleven, en vooral, in welke mate heeft het zijn relaties met vrouwen getekend? Want Matty viel omdat zij als vroegrijp meisje iets wou van Maris wat hij haar niet kon geven. Zijn verwarring maakte hem driftig en daarom gaf hij haar een duw.
De Jong is de man van de haarscherpe observatie, die zijn verhaal opluistert met precies de juiste details en steeds met strakke hand de regie voert. Zwarte schuur is enerzijds een zintuiglijk boek, waarbij erotiek en seks – of net het gebrek eraan – belangrijke drijfveren blijken voor de personages. Anderzijds houdt de Jong die personages ook heel strak in de hand. Dat dit nergens geforceerd of nep aanvoelt en je als lezer helemaal meegaat in hun vrijheid in de bepaaldheid, is een teken van meesterschap. “Mag ik op je hand plassen?” vraagt iemand in een cruciale scène. Als je dit hier ziet staan lijkt het misschien raar, maar de Jong heeft je dan al zo ver binnengeleid in zijn Zwarte schuur, dat je samen met Maris “Ja, doe maar,” zou willen antwoorden.
3 vragen aan Oek de Jong
Je typeert Maris als een buitenstaander in het Zeeuwse dorp waar hij opgroeit, net als jij dat was toen je daar vanaf je zevende woonde. Waarom keert Zeeland steeds terug in je boeken?
De Jong: “Omwille van het landschap, die zware polders en die woeste zee. En de geur van de aarde, wat mijn Amsterdamse vrienden niet begrijpen. Een boom in de achtertuin is voor hen natuur genoeg. Ik was net zo’n buitenstaander als Maris, al werd ik niet gepest of getreiterd zoals hij. Maar het heeft toch zeker tot mijn veertiende geduurd voor ik mijn eerste echte vriend had. Het was ook rond die leeftijd dat ik besefte dat ik daar niet kon blijven. Ik had er geen toekomst. Ik was geïnteresseerd in kunst en las veel. Ik was wellicht de enige jongen in heel Zeeland die een boek over Picasso bezat. Geen van mijn klasmakkers studeerde verder. Zij gingen bij Rijkswaterstaat werken of zo, maar ik wou naar de universiteit. Dus ging ik weg, maar dat land en die zee hebben me nooit losgelaten.”
Het gegeven van een succesvolle kunstenaar die in het verleden een vrouw de dood in joeg had ook een moralistisch Michael Jackson-achtig boek kunnen opleveren. Waarom koos je expliciet niet voor die invalshoek?
De Jong: “Omdat ik geen boeken wil schrijven die naar de actualiteit verwijzen. Laat die maar over aan de journalistiek, denk ik dan. Romans die wel ingaan op de actualiteit hebben trouwens de neiging heel vlug prekerig te worden en over vijf jaar volstrekt passé te zijn. Wat mij interesseert is welke invloed gebeurtenissen op mensen hebben, hoe zij daar door geplaagd en getormenteerd worden. Dat Maris zich ook als volwassen man niet op zijn gemak voelt tussen meisjes van veertien, vind ik bijvoorbeeld interessant om uit te werken. De menselijke psyche is zo veel boeiender als je een tijdloos verhaal wil brengen.”
Je boek kan ook gezien worden als een Bildungsroman, toch, waarin Maris al doende leert hoe je met vrouwen omgaat?
De Jong: “Rondom Maris plaats ik inderdaad zeven vrouwen. Van het meisje Matty, over de aan heroïne verslaafde Ilse waarmee hij een dag of vijf optrekt tijdens de hondsdagen van mei 68 en de door polio misvormde Manuela, tot Fran, waar hij al twintig jaar mee samenleeft. Zij spiegelen hem niet alleen, zij vormen hem ook, en helpen hem ook van zijn trauma af.”
—
Eerder verschenen op Knack Focus
