"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Als je de stilte ziet

Vrijdag, 27 maart, 2020

Geschreven door: Thomas Verbogt
Artikel door: Marnix Verplancke

De tragiek van het onbetrouwbare geheugen

Thomas Verbogt schreef een boek over een man wiens hele leven getekend wordt door een voorval uit zijn jeugd, en die uiteindelijk inziet dat hij fout was.

[Recensie] “The past is a foreign country; they do things differently there,” schreef L.P. Hartley in zijn roman The Go-Between. Als er een Nederlandstalige schrijver van die slagzin een literaire leidraad heeft gemaakt, zal het wel Thomas Verbogt zijn. Keer op keer laat hij zijn personages immers terugkeren naar het vreemde land dat hun verleden is en laat hij hen ontdekken dat wat ze zich herinneren misschien alleen maar hun eigen versie van de feiten is die niet perse hoeft te kloppen met die van anderen. Zo ook in zijn nieuwste roman die als uitgangspunt een burenruzie heeft. Toen de verteller een tiener was, was hij immers getuige van een vechtpartij tussen zijn vader en de aan een oorlogstrauma lijdende overbuur, meneer Hempel. Vader zag hoe Hempel zijn vrouw sloeg en schopte en kwam tussenbeide, wat hem op een paar flinke klappen kwam te staan. Meneer Hempel bleek emotioneel al te labiel om nog in de maatschappij te functioneren en kwam in een inrichting terecht. Mevrouw Hempel zat psychisch ook op het randje en besloot een tijdje naar haar zus in Nieuw-Zeeland te verhuizen. Dus bleef alleen Alexander Hempel nog over, de zoon van het koppel, die ongeveer de leeftijd had van de verteller. Omdat vader zich toch wat schuldig voelde, kwam hij met het idee om die jongen op te vangen.

Hij werd ‘onze pleeg’, zoals de verteller wel eens schertsend zei, maar als hij eerlijk was, zag hij die pleeg toch liever gaan dan komen. Niet alleen palmde hij zijn oudere zus Marleen in, hij leek ook een nefaste invloed te hebben op het welvaren van de verteller zelf. En dat bleef zo, ook nadat Alexander naar Groningen was vertrokken om te studeren. Dat Martha, de grote liefde van de verteller, hem na een kus van vijf minuten de rug had toegedraaid en nooit meer was teruggekeerd, en dat ze niet op zijn uitnodiging was ingegaan om samen met hem zijn twintigste verjaardag te vieren, weet hij bijvoorbeeld ook aan Alexander.

Alexanders onzichtbare invloed wordt een beetje het verhaal van zijn leven – en van Verbogts roman Als je de stilte ziet. Die zou je immers nog het best kunnen beschrijven als een verfijnde karakterstudie van een man met een zwaar beschadigd zelfbeeld. Wanneer je op jezelf blijft, riskeer je niets te zullen verliezen, bedenkt hij ergens in het boek, terwijl je heel veel op het spel zet door een relatie aan te gaan. “Als we in ons hart kijken, willen we dan niet het liefst alleen zijn?” vraagt een van zijn latere geliefdes hem, waarop hij antwoordt: “Kunnen we iets anders?” Daardoor bestaat zijn leven uit een aaneenschakeling van scènes die stuk voor stuk op een bepaald moment afbreken. “We waren minnaars,” typeert hij zijn band met een vrouw, “maar we hadden geen relatie”. Of zoals zijn zus hem verwijt: “Je bent zo vluchtig”.

Geschiedenis Magazine

In Als je de stilte ziet krijgt de inmiddels vijfenzestigjarige verteller de kans om in het reine te komen met zijn verleden. Hij komt Marleen, Alexander en zelfs Martha op het spoor en ontdekt dat hij, als een klassieke tragische held, het slachtoffer is geworden van zijn eigen waandenkbeelden. Alleen is het deus ex machina-gehalte van dit inzicht net iets te groot om echt geloofwaardig te zijn, en dat is jammer voor een boek dat voor het overige excelleert in evenwicht en subtiliteit.

Eerder verschenen op Knack


Laat hier je reactie achter:

1 reactie op “Als je de stilte ziet

  1. Prachtig geschreven, zo broos en teder beschrijft hij het licht, tot het einde toe heb ik me afgevraagd wat de invloed was van Sander op de hoofdpersoon.
    Telkens komt hij voorbij en uiteindelijk ontmoet hij hem en blijkt dat hij de gebeurtenis rond zijn vader anders heeft geïnterpreteerd. Ik heb genoten van de schrijfstijl.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Als je de stilte ziet

Hoe alles moest beginnen

Als de winter voorbij is

Wat heeft de Sint voor jou gekocht